در بابِ نامِ رشته: آنچه پدربزرگم به من آموخت

به جای مقدمه

در داستانها آمده که کلاه فروشی از جنگلی می­گذشت و تصمیم گرفت مدتی زیر درختی استراحت کند، لذا کلاه­ها را کنار گذاشت و خوابید. وقتی بیدار شد متوجه شد که کلاه ها نیستند و  بالای سرش را نگاه کرد، تعدادی میمون دید که کلاه های مرد را بر سر گذاشته­اند.کلاه فروش فکر می­کرد که چه کند و در حال فکر کردن سرش را خاراند، میمون ها هم این کار را تکرار کردند، مرد کلاه خود را از سرش در آورد، میمون ها هم تقلید کردند و کلاه فروش کلاه خود را به زمین پرت کرد. میمون ها هم کلاه های خود را به زمین پرت کردند. کلاه فروش کلاه ها را جمع کرد و راهی شهر شد. سال ها بعد نوه ی او نیز کلاه فروش شد، او این داستان را از پدربزرگش شنیده بود. روزی از همان جنگل عبور میکرد در زیر درختی استراحت کرد و کلاه ها را کنار گذاشت.وقتی بیدار شد دید کلاه ها نیستند و به بالای سرش نگاه کرد، دید همان قضیه تکرار شد مرد جوان سرش را خاراند، میمون ها تقلید کردند. سپس کلاهش را در آورد میمون ها هم در آوردند. او کلاهش را به زمین انداخت ،اما میمون ها این کار را نکردند!

ناگهان یکی از میمون ها پایین آمد و کلاهِ کلاه فروش را برداشت و در ِگوشی محکمی به زد و گفت: فکر کردی فقط خودت پدر بزرگ داری؟؟؟!؟

اما دلیل طرح این داستان چیست؟ همه ماجرا در هوش رقابتی خلاصه می­شود. هوشی که در تمامی رشته­ها جزو لاینفک موفقیت است یعنی اِعمال برنامه­ریزی دقیق برای شناسایی اطلاعات دقیق از رقبا، کسب اخبار تازه از برنامه­ها و تواناییهای ایشان و قرار دادن خود در وضعیت برتر! یعنی اگر امسال شما به توانایی دست یافتید و وقت داشتید یک سال بر روی این توانایی کار کنید، مطمئن باشد رقیبتان نیز یکسال زمان داشته است و از این زمان به بهترین نحو استفاده کرده است! به بیان ساده­تر، به همان اندازه که شما در جهت تکامل قدم برداشته­اید و درس گرفته­اید، او نیز!

بیایید از این زاویه به مخاطب کتابداران نگاهی بیاندازیم، مخاطب امروز از یک کاریر ساده با تواناییهای قابل پیش­بینی به یک رقیب تبدیل شده است. بدیهی است با وجود اینترنت و تسهیل ابزارهای جستجو، کاربر با حوصله که اتفاقا متخصص موضوعی نیز است، به منایع اطلاعاتی خود دست خواهد یافت و از آنجا که متخصص است، منبع را اعتباریابی می­کند و آیا نیازی به کتابدار حس می­شود؟ اینجاست که حتی اگر نام رشته به مهندسی فرا اطلاعات­شناسی یا مِتادانش­شناسی یا مهندسی بیودانش نیز تغییر یابد، کاربر دیروز و رقیب امروز به آن اهمیتی نخواهد داد چون او نیز از پدربزرگ خودش چیزهای خوبی آموخته است.

هدف از طرح مطلب فوق، موافقت یا مخالفت با تغییر نام رشته نیست چرا که از پدربزرگم آموختم که هر کاری را به بهترین نحو انجام دهم تا احساس رضایت داشته باشم و در هر مسندی هستم، بهترین باشم – روحش شاد، این یکی را واقعا از او آموختم- قصد نگارنده این است که به خواننده محترم اطمینان دهد که رشته­های بسیاری وجود دارند که در مورد  نام و ماهیت رشته خود تردید دارند. اخیرا در کارگاهی تدریس کردم که شامل طیف گسترده­ای از دانشجویان در رشته­های گوناگون می­شد و موضوع تغییر نام را در آن مطرح کردم. دانشجویان بسیاری ـ مهندسی شیمی، فیزیک، فیزیک هسته­ای، تربیت­بدنی، مردم­شناسی، قارچ­شناسی، ادبیات فرانسه و …ـ از دیدِ جامعه، تحقیر مردم و منزلت اجتماعی صحبت کردند که اصلا کتابدار نبودند و چاره را تنها در تغییر نام نمی­دیدند. نگارنده بر این باور است که به جای علت­یابیِ صرف، کمی هم به چاره­یابی نیز بیاندیشیم، کاری که پدربزرگها یادمان داده بودند.

به عنوان کسی که مدتی تجربه بازاریابی و تجارت را تجربه کرده­ است، گمان می­کنم  برای بقای حرفه و موفقیت کتابداران، به جز دگرگونی و تحول در ظاهر، که از نام شکیل و پرآوازه آغاز می­شود، می­توان با تکیه بر هوش رقابتی در کنار عواملی نظیر تخصص، انگیزه، تمایز، تقسیم­بندی موفقیت را تضمین کرد.

• هوش رقابتی و تخصص:  پدربزرگم به من آموخت که یک حوزه علمی را با جدیت دنبال کنم و جنبه­های گوناگون آن را فرا بگیرم، هوش رقابتی به من می­گوید با مطالعه نیازهای جامعه و پیش­بینی آنها در آینده، به دنبال تخصصی بروم که مخاطبان بعدا بدان نیاز پیدا خواهند کرد. با نشریات و مقالات معتبر و روزآمد، شرکت در همایشها و جوامع علمی ملی و بین­المللی، شرکت در گروه­های بحث الکترونیکی و … از موضوعات و تخصصهایی که جامعه به سوی آنها خواهد رفت، مطلع خواهید شد و این در موفقیت بلند مدت شما موثر است.
• هوش رقابتی و انگیزه: بدون شرح (هم پدربزرگ، هم من و هم هوش رقابتی به خوبی می­دانیم که بدون انگیزه، در هیچ کاری نمی­توان موفق شد!)
• هوش رقابتی و تمایز: پدربزرگم به من آموخت که نقاط قوت و ضعف خود را بشناسم و برای تقویت نقاط برتر و رفع نقایص کوشش کنم. تمایز یعنی بدانید در زمینه­هایی که تخصص دارید، متخصص بمانید و آن را به دیگران نشان دهید. در این زمینه خوش رقابتی به من می­گوید تواضع را کنار بگذار و برتری­های خود را ثابت کن و نشان بده! تسلط به زبان­های گوناگون، آشنایی با ابزارها و نرم­افزارهای مرتبط، برقراری روابط انسانی موثر و … از جمله نقاط برتری و تمایز شما به شمار می­رود.
• هوش رقابتی و تقسیم­بندی: پدربزرگم به من آموخت که بر مخاطب تمرکز کنم و آنها را به دو دسته مخاطبان بالقوه و بالفعل تقسیم کنم. مخاطبان بالقوه کتابداران، کلیه افراد جامعه هستند اما برای آغاز، بهتر نیست از کسانی که عملا به کتابخانه مراجعه می­کنند شروع کنیم و خدمت­رسانی به ایشان را با بهترین کیفیت انجام دهیم؟ فصل امتحانات نزدیک است؟از اساتید محترم در رشته­های گوناگون بخواهید که نمونه سئوالات را در اختیار شما قرار دهند و این راهی خواهد بود تا دانشجویان را به کتابخانه بکشانید. تابستان است، برای مادران جزوه آشپزی و سفره­آرایی تهیه کنید و آنها را به کتابخانه­های عمومی جذب کنید، زیاد سخت نیست، کمی خلاقیت و دوراندیشی لازم است.

شما از پدربزرگ خود چه آموختید؟