چگونه کودکان ونوجوانان را به مطالعه ترغیب کنیم؟

چکیده:

کودکان ونوجوانان مهمترین گروه های سنی را تشکیل می دهند وتوجه به این دوگروه از اهمیت خاصی برخوردار می باشد .ما در این مقاله به نقش کتابدان و والدین در چگونگی ترغیب آنها به مطالعه می پردازیم .همانطور که می دانیم کتابداران امروزی نقش بسیار مهمی را در این امر بر عهده دارند که امروزه با ورود اطلاعات فراوان نباید از کودکان امروز غافل شد واز همان دوران در فرهنگسازی مطالعه در این دو گره سنی توجه بسیار داشت.ووالدین باید نحوه ی ورود آنها را به این حوزه را فراهم نمایند.همانطور که می دانیم کتابخانه عمومی پوشش دهنده ی گروه های سنی گوناگون می باشد وباید در راستای ترویج کودکان ونوجوانان به مطالعه از ارائه الگوها  صحیح در جهت حضور هر چه بیشتر تلاش کند.ترغیب مطالعه در کودک دارای نقطه شروعی باشد که با ید با برنامه ریزی وزمان بندی دست همراه باشد.کودک مهارت وعادت مطالعه همانند سایر مهارتها وعادت ها از اطرافیانش در خانواده به خصوص والدین یاد می گیرد.داشتن کتاخانه ای هر چند کوچک به انگیزش مطالعه در کودک کمک خواهد کردواین خود فرهنگ عادت به مطالعه را گسترش می دهد.

مقدمه:

نخستین گام در علاقه‌مند کردن کودکان به خواندن و ایجاد علاقه به مطالعه در آن‌ها، انتخاب کتاب‌های شادی ‌بخش، سازگار با روحیه ‌ی جست ‌وجوگر و پرتحرک آن‌ها، پاسخگو به پرسش‌ها و نیازهای ‌شان و تهی از آموزش‌های خشک و مستقیم و پند و اندرز است. پیش از همه، بهتر است یادآوری کنیم که برای پاگذاشتن کودک به دنیای کتاب، بهترین راه بلند‌خوانی آن از سوی بزرگترها و خواندن جمعی است. برخی دلایل گسترش نیافتن مطالعه در بین کودکان:۱- نبود جایگاه  خوب و مناسب برای کتاب، ۲- نبود وقت و انرژی و برنامه ویژه برای مطالعه، ۳- بی توجهی به علایق کودکان۴- بی توجهی به کتاب و کتاب خوانی در مدارس. «کتابخانه باب دانایی است و دانایی توانایی است برای کسب پیروزی، سعادت و افتخار ».(همان) اگر خدمات مورد نیاز مخاطب، از طرف کتابخانه برآورده شود و کتابخانه، به خصوص کتابخانه عمومی بتواند امکانات خودآموزی را برای علاقه مندان به یادگیری فراهم آورد و فرصت تحقیق  را در کوتاه ترین زمان برای محققان به وجود آورد، توانسته است به رسالت خود عمل کند مراجعه کننده خواه ۵ ساله یا ۵۰ ساله مراجعه کننده است و کتابخانه موظف به ارائه مجموعه منابع و خدماتی منطبق با خواست مراجعان است و بدین صورت می تواند رأساً‌ و فقط برای این گروه سنی ارائه خدمات داشته باشد مانند کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و یا به صورت بخشی در دل یک کتابخانه را خواهند داشت.

نقش والدین درمطالعه کودکان ونوجوانان:

خانه اولین مدرسه ی کودکان

محیط خانه وخانواده یکی از عوامل است که باعث ایجاد عادت بع مطالعه در کودکان می شود تاثیر پذیری کودکان از اعضای خانواده با خواندن قصه ها وداستانهای کودکانه از سوی آنها ،باعث ایجاد علاقه به کتاب ومطالعه در کودک می شود.فراموش نکنیم که کودکان آینه رفتار افراد خانواده خود هستند ورفتار اعضای خانواده بیشتر از هر عامل دیگری در ایشان تاثیر است (شهر آرای،۱۳۶۲)

کودکان زمانی که به دنیا می آیند عادت مطالعه را با خود به همراه ندارند،بلکه انها باید این عادت را یاد بگیرند.در ابتدا کودکان بدون داشتن عادت مطالعه لازم برای موفقیت در مدرسه ،گام به مدرسه می گذارند(زولتن،۱۹۹۷).راههای علاقه مند کردن کودکان به کتابخوانی وایجاد عادت به مطالعه،یکی از مهمترین ارکان تعلیم وتربیت در جامعه امروزی به شمار میرود.تجربه نشان داده است کسانی که ازکودکی به مطالعه عادت کرده اندنه تنها از اوقات فراغت خود بخوبی بهره می برندبلکه دراثر نیل به شناخت بیشتر وعمیق تر ،جهت حرکت خود را بهترمی شناسند(حسینی دوست،۱۳۷۸)پس شایسته است تا در ایجاد این عادت در انسان از همان دوران کودکی به این امر اهتمام بورزیم.

برای پرورش عادت مطالعه در کودکان،خانه بهترین محل و والدین بهترین معلمین میباشند .علاوه بر محیط اجتماعی مناسب،باید تسهیلات مناسب در خانه از طرف خانواده وتسهیلات عمومی از طرف دولتها برای بالا بردن سطح عادت مطالعه فراهم گردد.والدین باید سعی کنند که در خانه خود کتابخانه ای را ترغیب دهند.وجود کتابهایی که دارای مطالب کلاسیک یا مطالب آسان وسبک باشند می توانند انگیزه ای برای مطالعه کودکان از اوایل کودکی باشند والدین علاوه بر اینکه خود باید برای کودکان داستان بخوانند ،باید کودکان را وادار نمایند تا آنها هم با صدای بلند داستانهایی را بخوانند.با این عمل می توان نوعی عمل متقابل بین کودکان وبزرگسالان بوجود اورد که به ارتقاءعادت مطالعه وخواندن منتهی می شود(رامایا،۱۳۷۸).

نقطه شروع

آنچه به عنوان یک امر عادی در تعلیم وتربیت فرزندان بسیار مهم است این است که والدین علاوه بر در آغوش گرفتن وبوسیدن کودکان خود،باید با صدای بلند برای انها کتاب بخوانند .کتاب خواندن برای بچه ها ،فرهنگ واژگان آنها را توسعه داده،قدرت تحلیلشان برانگیخته وتمرکز فکریشان را تقویت می کند .یکی دیگر از فواید کتاب خواندن برای بچه ها آن است که اساسا این کار خود روشی برای آموختن مطالعه به آنها است.اگر کودک به سنی رسید ه باشد که بتوان با او صحبت کرد،زمان آن فرا رسیده است که بتوان برایش کتاب خواند .کودک از همان ابتدا باید به فرهنگ کتاب خواندن توسط پدر ومادر آشنا شود. یکی از روانکاوان در این باره می گوید: «چگونه است که شما برای تماشای برنامه های تلوزیون ،رفتن به پارک وبسیاری از کارهای دیگر وقت دارید ولی برای کتاب خواندن برای کودکان ،حتی نیم ساعت در روز فرصت ندارید »(حسینی دوست،۱۳۷۸).

والدین باید تلاش کنند تا ه روزه برای بچه های خود کتاب بخوانند.مهارتهای خواندن ومطالعه ،برای موفقیت در مدرسه بسیار مهم می باشند.خواندن کتاب باعث ایجاد عشق مطالعه نسبت به خواندن می شود.

برنامه ریزی:

والدین باید دقت داشته باشند که در تمام کارهای کودکانشان از جمله انجام تکالیف مدرسه ،ساعت مطالعه،ساعت دیدن تلوزیون وساعت خواب همگی باید از روی یک برنامه از پیش تعیین شده صورت بگیرد.والدین بایستی به همراه کودکانشان تصمیم بگیرند که چه ساعتی برای انجام تکالیف مدرسه در روزخوب است.زمانی که کودکان درسنین پایین مدرسه قرار دارند ،در روزیک ساعت برای این کار کافی خواهد بود.کودکان لازم است بدانند که آنها می توانند د مورد خواندن ومطالعه خودشان ،تصمیم بگیرند.زمانی هم که در این ساعت ها مدرسه وجود ندارد بایستی این وقت کاملا به مطالعه اختصاصداده شود.این مسئله بسیار مهم است که بچه ها به مطالعه هر روزه عادت کنند(مورک،به نقل از ۲۰۰۸).

والدین وکودکان باید توجه داشته باشند که بین تکالیف مدرسه ومطالعه تفاوت وجود دارد .بیشتر کودکان فکر می کنند که هر کاری را که بیرون از مدرسه انجام می دهند مربوط به تکالیف مدرسه است در حالی که درست نمی باشد.تکلیف مدرسه اطلاعات تازه ای که بچه ها امروز در مدرسه یاد گرفته اند.وظیفه کودکان این است که هر شب تکالیفشان را انجام دهند(اطلاعات تازه)وبعد به مطالعه مطالبی بپردازندکه قبلا یاد گرفته اند .تکلیف درسی امروز،مطلب مطالعه کردنی فردا است.موقعی که کودکان یاد بگیرند هر شب هم تکالیفشان را انجام دهندوهم مطالعه کنند،انجام کارهای مدرسه برایشان راحت تر شده وپایه های آنها هم قوی تر می شود(آیزنبرگ وبرکوینز ،۱۹۹۵).

زمان مناسب:

بسیاری از بچه ها سعی می کنند تا تکالیفشان را به سرعت وبه محض اینکه از مدرسه به منزل آمدند انجام بدهند .زمانی که بچه ها سعی می کنند بعد از مدرسه تکالیفشان را انجام بدهند ،معمولاٌاین کار را با عجله وشتاب انجام می دهند ،بدون اینکه به اندازه کافی برای آن وقت صرف کنند،چون خسته هستند.آنها می خواهند قبل از شام تکالیفشان را انجام داده وطول شب را بیکار باشند.بنابراین بهتر است انجام تکلیف رابه بعد از شام منتقل کنند.وبهترین زمان برای خواندن کتاب توسط والدین قبل از خواب ودر تخت خواب برای او باشد.واین امر را به خصوص برای کودکان نوپا باید رعایت کرد.مان قصه گویی نباید طولانی باشد،در اینجا کیفیت از همه چیز مهم تر است.(کانتروهاوسنر، ۱۹۸۷،۸۵-۱۰۲)

مکان مناسب:

داشتن یک مکان مناسب برای مطالعه بخشی از انضباط در مطالعه کردن است.در این مکان بایستی لوازمی از قبیل میز،چراغ مطالعه ،فرهنگ لغت،کاغذ،مداد،مداد تراش،خط کش وغیره وجود داشته باشد.لازم است که این وسایل به قصد مطالعه مورد استفاده قرار بگیرد وفضای آن حالت کاری به خود نگیرد.والدین بایستی یک مکان آرام وراحت برای بچه هایشان فراهم کنند تا در آن مطالعه کنند.بهتر است که هر روز در یک مکان مشخص و واحد مطالعه صورت بگیرد.

نقش کتابخانه های عمومی:

نقش نهاد هایی مانند خانواده و مدرسه در فرآیند شکوفایی خلاقیت هرچند پایه و اساسی است ولی مقطعی و کوتاه مدت است. چنان که سال های اولیه زندگی فرد در کنار خانواده می گذرد و نقش مدرسه نیز محدود به سال هایی است که فرد در مدرسه تحصیل می کند. ولی کتابخانه های عمومی در تمام دوره زندگی در خدمت خلاقیت فرد هستند( اشرفی،۱۳۸۹).

کتابخانه عمومی یا همگانی کتابخانه هایی هستند که” بطور رایگان یا در برابر مبلغ جزئی در خدمت عموم مردم یک جامعه یا یک منطقه هستند که همزمان با تغییر زندگی روستایی به حالت شهری و صنعتی و همین طور با افزایش سطح وسیع افراد با سواد در دهه ۱۸۵۰ متولد شدند” (برنتون ،۲۰۰۲) .این کتابخانه ها ممکن است در خدمت عامه مردم باشند یا به اقشار خاصی از استفاده کنندگان مثل کودکان، اعضای نیروی مسلح، بیماران بیمارستان ها، زندانیان، کارگران و کارمندان سرویس بدهند( مختاری معمار،۱۳۷۶، ۴۵). این کتابخانه ها با فراهم آوری مواد چاپی، دیداری- شنیداری و الکترونیکی سعی در گردآوری، نگه داری، سازماندهی، بازیابی، انتشار و ارائه اطلاعات و آثار خلاقه ذهن بشری دارد و به وسیله جامعه از طریق حکومت محلی، منطقه ای یا ملی و یا ازطریق سایر سازمان های اجتماعی تاسیس شده و حمایت و پشتیبانی مالی می شوند( جیل و همکاران،۱۳۸۶،ص۱۷-۱۸).

 در جامعه امروزی کتابخانه عمومی نقش خیلی مهمی ایفا می کند. کتابخانه عمومی به عنوان یک مرکز فرهنگی به جامعه خدمت می کند و از طریق خدمات جنبی، مردمی را که دارای علایق مشابهی هستند گرد هم می آورد.

 کتابخانه های عمومی را باید به عنوان یک قدرت اجتماعی تلقی کرد که در جامعه تاثیر زیادی دارد. کتابخانه عمومی می تواند از دموکراسی حمایت کند، هشیاری سیاسی مردم را بیدار نگه دارد، آگاهی اجتماعی بدهد و فعالیت های سازنده در اوقات فراغت را تقویت کند، و نیز می تواند در کمک به بخش های مختلف جامعه نقش مهمی ایفا کند: از جمله به کشاورزان کمک کند تا آنان محصولات بیشتری تولید کنند، می تواند به بازرگانان در بهبود کسب و کار خود کمک کند، می تواند در کودکان عشق به خواندن ایجاد کند که به عادت مطالعه در سنین اولیه منجرشود،می تواند به دانش آموزان در تمام سطوح سنی کمک کند، و می تواند اطلاعات شغلی ارائه دهد و به افرادی که در جستجوی زمینه های بهتر کاری و یا بیکاری هستند یاری رساند( مختاری معمار،۱۳۷۶،ص ۱۷-۱۸).

حضور والدین در کنار کودکان در کتابخانه عمومی

به منظور استفاده از کتابخانه،والدین قطعاً تأثیر به سزایی بر روحیه کودک و نوجوان خواهد داشت، کودک والدین خود را در کتابخانه و در حال استفاده مستقیم از منابع مجموعه می بیند و این امر، علاقه به مطالعه و مراجعه به کتابخانه را در کودک نهادینه می کند و در ذهن او، مراجعه به کتابخانه و استفاده از منابع، به عنوان امری بدیهی و لازم نقش می بندد. این همان آموزش غیر مستقیم تشویق و عادت دادن به مطالعه است.

از مهمترین رسالت های کتابخانه، ایجاد شوق به مطالعه در کودک و نوجوان است که برای ایجاد این حس، کتابخانه باید وظایف اساسی خود را بشناسد در انجام آن بکوشد و چنان چه این وظایف را به نحو احسن اجرا کند، می تواند لزوم مطالعه و استفاده از کتاب را همچون بهره گیری از قاشق و چنگال به هنگام صرف غذا، در ذهن و فکر کودک پرورش دهد.

 وظایف کتابخانه عمومی در مقابل مراجعه کننده کودک ونوجوان:

ـ از علاقه کودک در ارائه منابع و خدمات بهتر سود بجوید.

ـ کودکان را در انتخاب مطالب آزاد بگذارد.

ـ کتاب های مناسب را فقط برای خود کودک و نه برای جلب رضایت والدین، تهیه کند و در اختیارشان قرار دهد.

ـ در برخورد با کودک، از همان قواعدی پیروی کند که در برخورد با بزرگسالان پیروی می کند.

ـ کودک را هم چون شخصی مستقل ببیند و او را در استفاده از خدمات حرفه ای و مناسب، محق بداند.

ـ بکوشد جایگاه خوشایندی در ذهن کودک ایجاد کند کتابخانه برای خوانندگان مبتدی و دانش آموزانی با استعدادهای متفاوت، باید جایگاهی ارضا کننده و بی طرف داشته باشد تا میل و رغبت حضور در آن جا را در آن ها برانگیزد.

خدمات کتابخانه عمومی به کودکان ونوجوانان:

ـ تشکیل کلاس های مختلف آموزشی

ـ فراهم آوری منابع دیداری ـ شنیداری مناسب برای کودکان و نوجوانان

ـ برگزاری جلسات قصه گویی و یا نمایش

ـ تفریحات ورزشی و بازی های فکری که در سکوت و آرمش قابل انجام باشد

ـ پاسخگویی به سؤالات تحقیقی دانش آموزان:

ـ برپایی کلاس های آموزش کتابداری و استفاده از کتابخانه

ـ برپایی جلسات نقد و تفسیر کتاب های داستانی و غیر داستانی

ـ برپایی نمایشگاه های مختلف

ـ برپایی بازی های سنتی

ـ ارائه خدمات به کودکان با نیازهای ویژه

نقش کتابداران:

. روی جلد کتاب ها را به نمایش در آورید!

تصویر روی جلد کتاب در انتخاب شدن آن ها برای خواندن خیلی تاثیر دارند. ناشران و فروشندگان کتاب تلاش بسیاری به خرج می دهند تا روی کتاب ها در برابر چشم خریداران قرار بگیرد و فروش کتاب بالاتر رود. شما هم می توانید از این روش برای بهتر شدن گردش کتاب ها در کتابخانه بهره ببرید. بنابراین بهتر است کتاب های جدید را روی یک میز یا یک قفسه ویژه به گونه ای قرار دهیدکه روی جلد آن ها تا حد امکان دیده شود.

. کتاب ها را هم تراز با خط دید کودکان قرار دهید!

یکی از روش هایی که فروشندگان کتاب برای بالاتر رفتن فروش به کار می گیرند ، قرار دادن کتاب در سطح چشم مشتری ها ست. اگر مخاطبان کتاب های کتابخانه شما کودکان پنج ساله هستند باید کتاب ها را نزدیک به کف زمین بچینید تا آن ها بتوانند کتاب ها را ببینند، در بخش کتاب های نوجوانان کتاب ها باید هم تراز با خط دید این گروه سنی قرار بگیرند.

. کتابخانه ای کودک محور آماده کنید!

کتاب ها را به شکلی دسته بندی کنید که کودکان به آسانی کتاب های مورد نظرشان را پیدا کنند. کتاب ها را براساس موضوع، گروه سنی مخاطب، سبک ادبی، نویسنده و … می توانید دسته بندی کنید. از برچسب های رنگی برای مشخص کردن نوع کتاب هایی که در هر قفسه قرار می گیرند استفاده کنید.

. برای کتاب ها تبلیغ کنید!

اشتیاق واگیر دار است. اگر شما به کتابی علاقه نشان دهید کودکان آن را انتخاب می کنند. چند کتاب را که کودکان کمتر به انتخابشان علاقه نشان می دهند به شکلی در کتابخانه برجسته کنید. آن ها را برای بچه ها بلندخوانی کنید، یا این که درباره آن با شوق و ذوق برای بچه ها صحبت کنید. اطلاع رسانی شما به کودکان درباره کتاب ها ، به آن ها این نکته را یادآوری می کند که این کتاب ها برای انتخاب شدن و خواندن از سوی آن ها در کتابخانه نگهداری می شوند. مطمئن باشید کتاب هایی که شما آن ها را ترویج و تبلیغ می کنید، در شمار کتاب های محبوب کتابخانه قرار خواهند گرفت. اگر کتاب هایی که برایشان ترویج و تبلیغ کرده اید هنوز هم با بی توجهی بچه ها روبرومی شوند، می توانید کتاب های دیگری از نویسنده های محبوب کودکان و نوجوانان برگزینید.

. نوشتن خلاصه و بررسی کتاب ها را ترویج کنید.

هر هفته، کودکان را برای خواندن و خلاصه نویسی و بررسی کتاب هایی که به ندرت از سوی بچه ها برای خواندن انتخاب می شوند، یا کتاب هایی که به تازگی به مجموعه کتابخانه اضافه شده اند، دعوت کنید. نقطه نظرهای مثبت را بر روی تابلوی آگهی در کتابخانه بچسبانید. همواره به بچه ها یادآوری کنید که این دیدگاه شخصی هستند. دیدگاه های منفی درباره یک کتاب می تواند بچه های دیگر را از انتخاب یک کتاب، منصرف کند.

نتیجه گیری:

کودکان ونوجوانان سرمایه های جامعه ما هستند. خانواده باید بخش مهمی از سرمایه گزاری را به کودکان خود در بدو ورود به این دوره به انجام برساند.کودکان با ورود خود به جامعه از الگوهایی اثر می پذیرد که والدین در این زمینه راه های ورود صحیح والگو برداری های مناسب را آموزش می دهند. آنها با همراه وهمگام شدن در محیط های فرهنگی از جمله کتابخانه، کودک را با کتاب وکتابخانه ونقش وجایگاه کتابدار در آن آشنا می کنند و همه ی اینها گذشته از خانواده به این محیط فرهنگی بر می گردد که تمامی نیازهای این گروه را در جلب توجه آنها بادر اختیار قرار دادن تمام انرژی خود را در جهت رفع نیاز آنها فراهم نماید.کودکان ونوجوانان باید با گام های جامعه امروز حرکت کنند تا بتوانند در دوره های بعدی زندگی خود کتاب را وعده ی غذایی بدانند که هر نوبت صبح،عصر،شام سرو شود.

منابع ومآخذ:

اشرفی، حجت(۱۳۸۹). کتابخانه های عمومی زمینه ای بقرای توسعه خلاقیت در جامعه. مجموعه مقالات نشست تخصصی اداره کل پژوهش و آموزش نهاد کتابخانه های عمومی کشور. تهران : نهاد کتابخانه های عمومی کشور .

 بیرانوند ،علی(۱۳۸۷).مطالعه وکتابخوانی در کودکان،ماهنامه الکترونیکی ارتباط علمی,۱۰ (۳) http://ejournal.irandoc.ac.ir

تامپسون، جیمز(۱۳۴۶). تاریخ اصول کتابداری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی

جیل، فیلیپ و همکاران( ۱۳۸۶). خدمات کتابخانه های عمومی: رهنمودهای ایفلا/ یونسکو برای توسعه. ترجمه علی شکوئی. تهران: چاپار.

حسینی دوست،رضا(۱۳۷۸).روش وترویج عادت به مطالعه در کودکان،نوجوانان،دانشجویان وخانواده.کتابداری،۲۸و۲۹(۲)،۱۳۷-۱۴۳.

دومیری بل، ماریل(۱۳۷۵). نقش تعامل کتابخانه و کودک در رشد آن دو، ترجمه منصوره شجاعی، در گزیده مقالات ایفلا۹۵ (ترکیه: ۲۰ ـ ۲۶ اوت ۱۹۹۵). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ، ص۱۷۱ ـ ۱۸۵.

دیانی، محمدحسین(۱۳۸۰). مواد و خدمات کتابخانه برای نوسوادان، کودکان و نوجوانان. مشهد: کتابخانه رایانه.

رامایا،ال.اس.(۱۳۷۸).اصلاح وبهتر کردن عادت مطالعه ومردم مطالعه گر:نقش کتابخانه ها .ترجمه علی شکویی.فصلنامه پیام کتابخانه.۳۱(۷)،۱۰-۶.

راوند،سامان،عبدخدا،هیوا(۱۳۹۰).روشهای عادت مطالعه در کودکان ونوجوانان,ماهنامه الکترونیکی ارتباط علمی،۱۹(۳) http://ejournal.irandoc.ac.ir

شهر آرای ،مهر ناز(۱۳۶۲).روانشناسی یادگیری کودک ونوجوان .تهران:انتشارات رشد.

عماد خراسانی، نسرین دخت(۱۳۷۹) خدمات عمومی کتابخانه و روش های آن، تهران: نشر کتابدار.

کودکانی که از کتابخوانی بیزارند(۱۲ اسفند۱۳۸۴). همشهری.

مختاری معمار، حسین( ۱۳۷۶). درآمدی بر کتابداری. تهران: قو.

یغمایی، جواد ـ خندان(۱۳۸۳). محمد کودک و مطالعه. تهران: نشر کتابدار.

Brendtson,Mary(2002).The information in public libraries just a tool,but whatapowerful tool. Conference of public library,Valencia,P18

Canter, Lee and Hausner, Lee .1987. Homework without tears; Chapter11. New York: Canter & Associates

Eisenberg, Michael B. & Berkowitz, Robert E. 1995. The Six Study Habits of Highly Effective Students: Using the Big Six to Link Parents, Students, and Homework. School Library Journal, v 41 (8): p22-25

Zolten, Kristen and Long, Nicholas .1997. Improving study habits. http://www.parenting-ed.org/handout3/General%20Parenting%20Information/study%20habits.htm. (accessed 12 July 2010).

Mork, Rachel .2008. How to Improve Study Habits in Children. http://www.life123.com/parenting/education/study-tips/good-study-habits.shtml (accessed 10 July 2010)

..

* دانشجوی علم اطلاعات ودانش شناسی  mahsa.6934@gmal.com