مقایسه تطبیقی میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی همدان از قابلیتهای وب ۲.۰

این مقاله با همکاری منصوره حسینی شعار به رشته تحریر در آمده است.

چکیده

هدف پژوهش حاضر ، مقایسه تطبیقی تعیین میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان از قابلیت های وب ۲.۰ است. پژوهش حاضر کاربردی و روش پژوهش پیمایشی است که با رویکردی توصیفی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش ، شامل کتابداران کتابخانه های عمومی(۲۸نفر) و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی (۴۷ نفر) شهر همدان می باشد. ابزار گرد آوری داده ها ، پرسشنامه ی محقق ساخته ای است که بر اساس مرور متون و منابع مرتبط و مشاهده های پژوهشگران از ابزارهای وب ۲.۰ طراحی شده است.نتایج پژوهش حاکی از آن است که میزان آشنایی کتابداران کتابخانه های عمومی همدان با  امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در حد کمی (۴۶ درصد) و میزان آشنایی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی همدان در حد متوسطی(۶/۴۴ درصد) است. نتایج پژوهش نشان داد که میزان استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در حد  کم (۵۷ درصد) و برای کتابداران کتابخانه های دانشگاهی در حد کم و متوسطی (۶/۴۲ درصد) است. بیشترین توانایی کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در استفاده از پست الکترونیکی و وبلاگ بوده و کمترین توانایی نیز در زمینه استفاده از فلیکر و ویکی است.

مقدمه و بیان مسأله

در دو دهه گذشته شاهد تحولات سریع کتابخانه در بهره گیری از فناوری اطلاعات بوده ایم. کتابخانه ها خدمات خود را مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته توسعه داده اند. یکی از این فناوریهای معمول ، وب ۲ است که به تازگی به عنوان نسل دوم فناوری برای ارتباطات پدید آمده است. وب ۲ به شدت در عرصه ی تجارت الکترونیک ، تبلیغات آنلاین و همچنین سایر خدمات آنلاین بکار گرفته شده است(Linh,2008). چنین پیشرفت هایی  منجر به پدید آمدن پدیده ی کتابخانه ۲ شده است که در آن کتابخانه ها خدمات خود را بر پایه ابزارهای وب ۲ توسعه داده اند.مانس [۱](۲۰۰۶) کتابخانه ۲ را : استفاده تعاملی ، مشارکتی و تکنولوژی های چند رسانه ای مبتنی بر وب برای خدمات کتابخانه ای مبتنی بر وب تعریف کرده است. کتابخانه ها پیش از این تحت تاثیر پیشرفت های فناوری قرار گرفته اند ، اما آنچه بر کتابخانه ی ۲ تاکید می کند ، مرکزیت کاربر یا مشارکت کاربران در آن است. کاربران کتابخانه از طریق فناوری های کتابخانه ۲ با کارکنان کتابخانه مشارکتی فعال و تعاملی دارند. در عصری که اینترنت تهدیدی برای کتابخانه ها محسوب می شود ، کتابخانه ۲ می تواند یک ابزار بازاریابی استرات‍‍ژیک برای کتابخانه ها محسوب شود (Mansour&Idris,2010).

واژه ی وب ۲ توسط تیم اوریلی[۲] و دیل دوگرتی[۳] در سال ۲۰۰۴ برای توصیف مدلهای کسب و کاری که در بحران دهه ۱۹۹۰ جان سالم به در بردند  ابداع شد. (O’Reilly,2005) پنج مفهوم اساسی وب ۲ عبارتند از :

۱.تولید محتوی توسط کـاربر[۴]کـه اشــــــــــاره به خود نــاشری ، چــاپ و نشر شخصـــی و خود انتشـــاری دارد  . (Downes, 2004)

۲.خرد جمعی : بیانگر آن است که افراد یک گروه می توانند مشکلات را بهتر از با هوش ترین فرد آن گروه حل کنند.

۳.اشاعه اطلاعات

۴.تاثیر شبکه : این واژه برای توصیف ارزش افزوده کاربران از خدمات بکار می رود  .(Klemperer, 2006)

۵.باز بودن : کارکردن با استانداردهای باز ، استفاده از نرم افزارهای باز ، خلق داده های باز ، تولید دوباره داده ها و کارکردن در محیطی نوآورانه و باز    .(Anderson, 2007 )

وب ۲ نشانگر مجموعه برنامه‌های نوظهوری است که قابلیت تعامل، غنی‌سازی و استفاده آسان را برای کاربران دارد(O’Reilly, 2007).

جامعه ی کتابداری و اطلاع رسانی اغلب به موضوع وب ۲ می پردازد.استفان[۵] (۲۰۰۶) اظهار داشت بسیاری از مردم با واژگانی مثل بلاگ ها ، ویکی ها ، پادکست ها ، آر اس اس ها و شبکه های اجتماعی وابسته و دوست هستند. او ادعا کرد که هر کسی می تواند در وب ۲ ، اطلاعات را اضافه یا ویرایش کند. ابزارهای دیجیتال به کاربران اجازه خلق ، تغییر و انتشار مطالبی پویا را می دهد.از نظر میلر[۶](۲۰۰۶) رویکرد وب ۲ مشارکتی است و اجازه خلق محتوی به کاربر می دهد. آن درباره ی به اشتراک گذاری و ارتباطات است(Aharony,2009).

انفجاراطلاعات تولید شده کاربران در اینترنت، نمایانگر پتانسیل عظیم وب ۲ در غنی‌سازی ارتباطات، امکان همکاری و ترویج نوآوری در وب ۲ است (Bawden,2007).

مفهوم  ، ابزارهای وب ۲ ، بکارگیری این ابزارها توسط کتابخانه ها و همچنین میزان آشنایی کتابداران دانشگاهی با وب ۲ مورد توجه پژوهشگران کتابداری و اطلاع رسانی قرار گرفته و تا کنون پژوهش هایی به این موضوعات پرداخته اند.نقش و اهمیت کتابخانه های دانشگاهی در حمایت از آموزش و پژوهش و همچنین نقش کتابخانه های عمومی در ارایه ی خدمات به اقشار مختلف مردم بر کسی پوشیده نیست.به نظر می‌رسد کتابخانه های عمومی در کشورهای پیشرفته جای خود را باز کرده و کتابداران چه به صورت حضوری و چه به کمک اینترنت و بهره گیری از فناوریهای وب ۲ تعامل خوبی را با مراجعین خود برقرار کرده اند. بنابراین کتابداران این کتابخانه ها برای ارایه ی خدمات بهتر به مراجعین خود باید با چنین مفاهیمی آشنا بوده و طرز استفاده از آن ها را بدانند.

پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان از قابلیت­های وب ۲.۰ می پردازد. همچنین شناسایی بهترین امکان وب ۲.۰ جهت ارائه­ی خدمات به کاربران کتابخانه­های عمومی و دانشگاهی از دیدگاه جامعه پژوهش ؛ و نیز اینکه، توانایی این کتابداران در استفاده از کدام­یک از قابلیت­های وب ۲.۰ بیشتر و در استفاده از کدام­یک کمتر است ، از دیگر دغدغه­های این پژوهش قلمداد می­شوند.

 

پیشینه پژوهش

اهمیت روزافزون وب ۲.۰ منجر به انجام پژوهش­هایی در این زمینه و یا به طور جزئی­تر یک یا چند مورد از ابزارهای وب۲.۰ شده است. اما درباره­ی مقایسه تطبیقی میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی از قابیت های وب ۲.۰ تحقیقی صورت نگرفته است. در این بخش ، پژوهش های مرتبط با موضوع مورد بررسی معرفی شده اند.

گروس و لزلی[۷](۲۰۰۸) در پژوهش خود به بررسی و ارزیابی آموزش با استفاده از فناوری‌های وب ۲  (آموزش ۲) در کتابخانه دانشگاهی ادیت کووان[۸] پرداختند و  این ابزارها را برای  آموزش و یادگیری  هشت کارمند جدید این کتابخانه به کار بردند. نتایج این پژوهش سودمندی استفاده از ابزارهای وب ۲ را برای آموزش مفاهیم مربوط به کتابخانه به کاربران نشان داد.

آهارونی[۹] (۲۰۰۹) ، در پژوهشی به بررسی میزان استفاده دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی از وب­۲.۰ پرداخت و چنین نتیجه­گیری کرده است که تمایل مناسب و میانه­ای بین دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی در استفاده از ابزارهای وب­۲.۰ وجود دارد. و نیز اینکه ویژگی­های شخصیتی و تسهیلات آموزشی در دریافت و درک دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی در استفاده از وب ۲.۰ نقش مهمی دارد. وی ابزارهای وبلاگ، ویکی، فلیکر، آر.اس.اس. و شبکه اجتماعی را بررسی کرده و نتیجه­ گرفت که بیشترین استفاده مربوط به ویکی و کمترین استفاده مربوط به آر.اس.اس  است.

بورهانا، سی‌هلز و سالم [۱۰](۲۰۰۹) ، در پژوهشــی با رویکرد کیفی و بـــا استفــــاده از پرسشنــامه ، فناوری‌های وب ۲ در یک کتابخانه دانشگاهی و از طریق تمرکز بر دانشجویان کارشناسی دانشگاه ایالتی کنت[۱۱]  بررسی کردند.  هدف اصلــــی این پژوهش گردآوری نظرات و انتظارات دانشجویان از عملکرد وب  ۲ در کتابخانه بود تا از نتــــــایج آن در طراحی خدمات آینده در کتابخانه استفاده شود. نتایج پژوهش استفاده زیاد دانشجویان از شبکه‌هـــــــــــای اجتماعی نسبت به سایر ابزارهای وب ۲ ، علاقه زیاد آنان به فناوری‌های وب ۲ و تجربه آموزشی اندک از طریق ابزارهــــای وب ۲ را نشان داد.

رامانو و گنگ [۱۲](۲۰۰۹) ، در پژوهش خود با تکیه بر استفاده از ویکی‌ها به کاربران مبتدی ژاپنی در یکی از دانشگاه‌های انگلستان و ارزیابی تجارب آن ها ، اهمیت استفاده از این ابزار را برای تحقیقات از راه دور و آموزش ـ به ویژه در کتابخانه‌های دانشگاهی  تاکید کرده‌اند.

کیم[۱۳] (۲۰۱۰) ، با انجام پژوهشی ، کارکردهای وب۲.۰ را در کتابخانه­های دانشگاهی و دانشجویان ، بر اساس دیدگاه مدیریت دانش بررسی کرده است. پژوهشگر ، ۲۳۰ کتابخانه دانشگاهی و ۱۸۴ کاربر را به طور تصادفی انتخاب کرده است. در پایان پژوهش مشخص شد، آر.اس.اس. و وبلاگ به طور گسترده توسط کتابخانه پذیرفته و کارکرد برچسب­گذاری نیز به طور وسیع توسط کاربران پذیرفته شده است. یعنی کتابخانه­های دانشگاهی بیشتر از آر.اس.اس. و وبلاگ استفاده می­کنند و دانشجویان بیشتر تمایل به استفاده از برچسب­گذاری دارند.

منصور و ادریس[۱۴](۲۰۱۰)  به بررسی کاربردهای کتابخانه ۲ در بین کتابداران دانشگاه بین المللی اسلامی مالزی پرداختند. این مقاله همچنین به بررسی عواملی که می تواند بر اجرای موفقیت آمیز کتابخانه ۲ ، تاثیر بگذارد ، می پردازد.یافته ها حاکی از درک بالای کتابداران از کاربردهای کتابخانه ۲ داشت. یافته ها همچنین حاکی از سطح بالای تخصص در رایانه ، مرورگرهای وب ، موتورهای جستجو و استفاده زیاد از بعضی برنامه های کاربردی وب ۲ داشت. علاوه بر این میزان استفاده این کتابداران از وبلاگ ها و ویکی ها زیاد بوده است. آنها دید مثبتی درباره ی کاربردهای کتابخانه  ۲ داشتند و برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی ابزارهای ۲ تمایل نشان می دادند. آنان همچنین نگرانی های زیادی درباره ی چگونگی پیاده سازی و اجرای برنامه های کتابخانه ۲ داشتند.

اسفندیاری­مقدم و حسینی­شعار در پژوهش خود به بررسی میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه­های دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰  پرداخته اند. نوع پژوهش کاربردی بوده که به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی انجام شده است.نتایج پژوهش نشان داد که میزان آشنایی کتابداران با امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ در سطح متوسطی (۶/۴۴) است. و میزان استفاده آنها از امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ در سطح متوسط و پایین (۶/۴۲) است. و نیز مشخص شد بیشترین توانایی کتابداران در استفاده از ایمیل و وبلاگ است و کمترین توانایی آنها در استفاده از امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ مربوط به فلیکر است (اسفندیاری مقدم و حسینی شعار ، ۱۳۹۰).

مرادی و همکارانش در پژوهشی به بررسی میزان بهره‌گیری از وب ۲ در کتابخانه‌های دانشگاهی کشورهای خاورمیانه پرداخته اند. آنان در پژوهش خود ضمن بررسی میزان استفاده از ابزارهای وب ۲ در وب­سایت­های کتابخانه‌های ایران و خاورمیانه ، میزان نفوذ این ابزار را بررسی کرده اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهند میزان استفاده از ابزارهای وب ۲ در کتابخانه‌های خاورمیانه و ایران به استثنای میزان ابزار اشتراک اطلاعات (۱۳/۸۰%)در سطح پایینی قرار دارد (مرادی و همکاران ، ۱۳۹۰).

   از بررسی پژوهش­های پیشین چنین بر­می­آید که پژوهشگران یک یا چند مورد از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰  را انتخاب کرده و بررسی نموده­اند و یا به بررسی آشنایی و استفاده کتابداران و کتابخانه های دانشگاهی از ابزارهای وب ۲ پرداخته اند. حال آنکه تا کنون تحقیقی در خصوص مقایسه میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی از قابلیت های وب ۲.۰  صورت نگرفته است. با توجه به رسالت های مهم و در عین حال متفاوت این دو نوع کتابخانه ، نتایج این تحقیق می تواند جالب توجه باشد .

اهداف پژوهش

هدف این پژوهش، به طور کلی مقایسه تطبیقی میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان  از قابلیت های وب ۲ است. همچنین ، معرفی موفق­ترین و ضعیف­ترین قابلیت­های وب۲.۰ به لحاظ این کتابداران در استفاده از آنها ؛ شناسایی عوامل موثر بر اجرای برنامه های وب ۲ از دید این کتابداران ، و نیز شناسایی پیشنهادهای آنان برای استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰، از دیگر اهداف پژوهش حاضر خواهد بود.

پرسش­های اساسی پژوهش

۱. میزان آشنایی کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ چه اندازه است؟

۲. میزان استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیت های وب ۲.۰ چه اندازه است؟

۳. توانایی کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان در استفاده از کدامیک از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ بیشتر و در استفاده از کدامیک از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ کمتر است؟

۴. بهترین امکان و قابلیت وب۲.۰ برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­های عمومی و دانشگاهی همدان از دیدگاه کتابداران آن ها کدام است؟

۵. پیشنهادهای کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان در استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ کدام هستند؟

روش­ ، جامعه پژوهش و ابزار گردآوری اطلاعات :

پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی انجام شده است.

جامعه آماری پژوهش حاضر را کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی و دانشگاهی شهر همدان  تشکیل می‌دهند. (کتابداران عمومی که به  پرسشنامه پاسخ داده اند ۲۸ نفر و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی که به پرسشنامه پاسخ داده اند ۴۷ نفر می باشد). شایان ذکر است که تعدادی از کتابداران پرسشنامه مربوطه را کامل نکردند. (۵ نفر از کتابداران کتابخانه های عمومی و ۴ نفر از کتابداران کتابخانه های دانشگاهی).

ابزار مورد استفاده جهت گردآوری داده­ها، پرسشنامه محقق­ساخته­ای است که بر اساس مرور متون مرتبط و مشاهدات پژوهشگران از ابزارهای وب ۲.۰ طراحی شده است. پرسشنامه شامل ۵۸ پرسش می­باشد که ۷ پرسش آن مربوط به اطلاعات کاربران و ۵۱ پرسش آن مربوط به آشنایی و استفاده از امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ (۱.ویکی[۱۵] ۲.آر.اس.اس[۱۶] ۳.پیام­رسانى همزمان[۱۷] (لحظه­اى یا فورى) ۴. فلیکر[۱۸] ۵. فیس­بوک[۱۹]، ۶. وبلاگ[۲۰]) است.

یافته­های پژوهش

در این بخش، یافته­ها و نتایج مربوط به سؤال­های پژوهش، به ترتیب ارایه می­شود.

 

پاسخ پرسش اول : میزان آشنایی کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ چه اندازه است؟

جدول ۱ : توزیع کتابداران عمومی بر حسب میزان آشنایی آنها با امکانات و قابلیت­های وب۲.۰

 

جدول ۲ : توزیع کتابداران دانشگاهی بر حسب میزان آشنایی آنها با امکانات و قابلیت­های وب۲.۰

  

با توجه به یافته­های جداول ۱و ۲ ، میزان آشنایی کتابداران کتابخانه های عمومی همدان با  امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در حد کمی (۴۶ درصد) است.این در حالی است که میزان آشنایی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی همدان در حد متوسطی(۶/۴۴ درصد) است. پیشنهاد می­شود جهت آشنایی و شناخت کتابداران کتابخانه های عمومی همدان با امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ برنامه­ریزی­هایی (مانند برگزاری کارگاه آموزشی و …) انجام گیرد.

پاسخ پرسش دوم : میزان استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیت های وب ۲.۰ چه اندازه است؟

جدول ۳ : توزیع کتابداران عمومی بر حسب میزان استفاده­ی آنها از ابزارهای وب۲.۰

جدول ۴ : توزیع کتابداران دانشگاهی بر حسب میزان استفاده­ی آنها از ابزارهای وب۲.۰

 

با توجه به جداول ۳و۴ ، میزان استفاده کتابداران کتابخانه های عمومی از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در حد کم (۵۷ درصد) و برای کتابداران کتابخانه های دانشگاهی در حد کم و متوسطی (۶/۴۲ درصد)است. در کل به این نتیجه می رسیم که هر چه میزان آشنایی کتابداران با امکانات و قابلیت های وب ۲.۰ کم باشد بالطبع میزان استفاده از این ابزارها نیز کم خواهد بود.

پاسخ پرسش سوم : توانایی کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان در استفاده از کدامیک از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ بیشتر و در استفاده از کدامیک از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ کمتر است؟

جدول ۵ : توزیع کتابداران عمومی بر حسب توانایی استفاده آنها از امکانات و قابلیت­های وب ۰.­۲

جدول ­۶ : توزیع کتابداران دانشگاهی بر حسب توانایی استفاده آنها از امکانات و قابلیت­های وب ۰.­۲

    

طبق جداول  ۵ و۶ ، بیشترین توانایی کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در استفاده از پست الکترونیکی و وبلاگ بوده و کمترین توانایی نیز در زمینه استفاده از فلیکر و ویکی است. بنابراین می­توان طبق این یافته­ها پیشنهاد داد که کتابداران برای ارائه خدمات به کاربران در کتابخانه­های دانشگاهی، از ایمیل، وبلاگ و گفتگوی همزمان (که توانایی کتابداران در استفاده از این امکانات و قابلیت­ها بیشتر است) استفاده کرده و البته سعی کنند توانایی خود را در استفاده از فیس­بوک، آر.اس.اس.و فلیکر افزایش دهند.

پاسخ پرسش چهارم: بهترین امکان و قابلیت وب۲.۰ برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­های عمومی و دانشگاهی همدان از دیدگاه کتابداران آن ها کدام است؟

جدول ­۷ : توزیع بهترین ابزار برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­ها(دانشگاهی)

جدول ­۸ : توزیع بهترین ابزار برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­ها(عمومی)

همانگونه که جداول ۷ و ۸  نشان می­دهد ، از نظر کتابداران بهترین امکان و قابلیت وب۲.۰ برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­ها بر اساس سه اولویت اول، به ترتیب عبارتند از: ۱- پست الکترونیکی ، ۲-وبلاگ ، ۳- آر.اس.اس . بنابراین، می­توان گفت بهترین امکان و قابلیت­ وب۲.۰ برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­ها از دیدگاه کتابداران، پست الکترونیکی و بدترین ، فلیکر و ویکی است. با توجه به نتایج جداول ۷ و ۸  معمولاً کتابداران از بین امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ ابزارهایی را برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­ها بهترین می­دانند که توانایی استفاده از آنها را دارند.

پاسخ پرسش پنجم : پیشنهادهای کتابداران کتابخانه های عمومی و دانشگاهی همدان در استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ کدامند؟

جدول ­۹ :  توزیع پیشنهادات کتابداران عمومی برای توسعه استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ و رفع مشکلات

پیشنهادات برای توسعه استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ و رفع مشکلات	فراوانی	درصد
برگزاری کارگاهها و دوره های آموزشی	۲۲	۳/۲۹
آموزش فناوری وب ۲.۰ به کتابداران	۱۳	۳/۱۷
اگاهی مدیران و کتابداران از اهمیت لزوم استفاده از وب ۲.۰	۱۶	۴/۲۱
گنجاندن برنامه وب۲.۰ در دوره­های تحصیلی دانشجویان	۱۶	۴/۲۱
جذب متخصصان در زمینه وب۲.۰	۸	۶/۱۰

جدول ۱۰ : توزیع پیشنهادات کتابداران دانشگاهی برای توسعه استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ و رفع مشکلات

پیشنهادات برای توسعه استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ و رفع مشکلات	فراوانی	درصد
برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی	۲۸	۶/۵۹
آموزش از راه دور (پست الکترونیکی و اینترنت)	۱۳	۷/۲۷
گنجاندن برنامه وب۲.۰ در دوره­های تحصیلی دانشجویان	۲۵	۲/۵۳
جذب متخصصان در زمینه وب۲.۰	۱۲	۵/۲۵
سایر موارد	۳	۴/۶

     طبق داده­های موجود در جداول ۹ و۱۰ ، ملاحظه می‌شود که بیشتر پیشنهادها برای توسعه­ی استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ که توسط کتابداران بیان گردیده است ، شامل: برگزاری کارگاه ها و دوره­های آموزشی ،  گنجاندن برنامه وب۲.۰ در دوره­های تحصیلی دانشجویان و لزوم اگاهی مدیران و کتابداران از اهمیت لزوم استفاده از وب ۲.۰ بیان شده است. با به­کار­گیری پیشنهادات مطرح شده، می­توان بستر مناسبی برای استفاده کتابخانه­ها از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در آینده، فراهم کرد.

 

بحث و نتیجه­گیری

همانگونه که گفته شد ، وب ۲.۰ در سال ۲۰۰۴ مطرح گردید و در سالهای آغازین به صورت تئوری به معرفی امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ پرداخته شد و پژوهش­ها در زمینه کاربرد امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در کتابخانه­ها­ بخصوص کتابخانه­های دانشگاهی در سالهای بعد انجام گرفت. نتایج پژوهش حاضر با پژوهش کونگ لین[۲۳]، که میزان استفاده از وب ۲.۰ را در کتابخانه­های دانشگاهی استرالیا بررسی کرده است، همخوانی دارد. و همچنین با نتایج پژوهش آهارونی ، که میزان استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ را بین دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی بررسی کرده و نتیجه گرفت که میزان استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در بین دانشجویان در حد متوسطی قرار دارد، چرا که در پژوهش حاضر نیز مشخص گردید ، استفاده کتابداران کتابخانه­های عمومی و دانشگاهی همدان در استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ در سطح متوسط و پایین قرار دارد. نتایج پژوهش هان[۲۴] نشان ­داد که آر.اس.اس. بیشترین کاربرد ، و آی.ام.، وبلاگ و ویکی کمترین کاربرد را در بین کتابخانه­های دانشگاهی برتر چین دارد. نتایج پژوهش حاضر نیز که پنج مورد از امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ را بررسی کرده است ، نشان داد که بیشترین توانایی کتابداران در استفاده از پست الکترونیکی و وبلاگ بوده و کمترین توانایی آنها در زمینه استفاده از فلیکر است. نتایج پژوهش کیم[۲۵]، آر.اس.اس. و وبلاگ را به عنوان ابزار مورد استفاده در کتابخانه دانشگاهی معرفی و بیان کرده است که این دو ابزار برای استفاده در کتابخانه­های دانشگاهی مناسب است. هارینارایانا[۲۶] نیز به این نتیجه رسید که آر.اس.اس. و ای.ام بیشترین استفاده را در کتابخانه­های دانشگاهی دارد و کمترین استفاده کتابخانه­ها مربوط به ویکی می­باشد.

به نظر می رسد که دلیل آشنایی و استفاده بیشتر کتابداران از ایمیل ، وبلاگ و گفتگوی همزمان به دلیل معرفی بیشتر این ابزارها در جامعه و دلیل استفاده ی کم آنان از ویکی ، فلیکر ، آر اس اس  و فیس بوک به دلیل ناشناخته ماندن آن ها ، عدم آشنایی با قابلیت های این ابزار ها و همچنین فیلتر بودن بعضی از این سایت ها در ایران ، نظیر فلیکر و فیس بوک می باشد.

پژوهش حاضر نشان داد، بیشتر کتابداران کتابخانه­های عمومی و دانشگاهی همدان در حد متوسطی با امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ آشنایی دارند و استفاده اکثر کتابداران ، از این امکانات و قابلیت­ها نیز در سطح پایین است. توانایی کتابداران در استفاده از ایمیل و وبلاگ بیشتر از دیگر امکانات و قابلیت­هاست اما در زمینه استفاده از فلیکر و آر اس اس بسیار ضعیف هستند. همچنین، کتابداران اظهار داشتند که به ترتیب ایمیل ، وبلاگ ، گفتگوی همزمان و ویکی بهترین ابزار برای اطلاع­رسانی و استفاده در کتابخانه­های دانشگاهی است.

برگزاری کارگاه ها و دوره­های آموزشی ، گنجاندن برنامه وب۲.۰ در دوره­های تحصیلی دانشجویان و لزوم اگاهی مدیران و کتابداران از اهمیت لزوم استفاده از وب ۲.۰ از جمله پیشنهادات کتابداران برای توسعه استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ پیشنهاد شده است.

همچنین بین میزان آشنایی کتابداران با امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ و استفاده آنها از این امکانات و قابلیت­ها، رابطه معنا­داری وجود دارد. کتابداران باید جهت حفظ جایگاه خود تلاش کنند تا با فناوری­های جدید آشنا شوند. امید می­رود که کتابداران با آشنایی بیشتر و عمیق­تر نسبت به امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰ بتوانند به طور موثرتری ، از این امکانات و قابلیت­ها، در جهت ارائه خدمات به کاربران بهره­گیری نمایند.

 

 

پیشنهاد­های اجرایی پژوهش

1. ۱.     برنامه­ریزی جهت افزایش استفاده از امکانات و قابلیت­های وب ۲۰ (بر اساس یافته­های جداول ۳ و ۴)
2. افزایش آشنایی، شناخت و توانایی کتابداران در استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰ (بر اساس یافته­های جداول ۱ و ۲)
3. ۳.     ایجاد شرایط جهت استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰، برای ارائه خدمات بهتر به کاربران کتابخانه­های دانشگاهی (بر اساس یافته­های جدول ۷ و ۸).

 

 

پیشنهادهایی برای پژوهش آتی

1. پژوهشی مشابه پژوهش حاضر، بر اساس توانایی کتابداران کتابخانه­های تخصصی و عمومی در استفاده از امکانات و قابلیت­های وب۲.۰
2. بررسی کیفیت ارائه خدمات از طریق وب۲.۰ در کتابخانه­های دانشگاهی.
3. بررسی میزان آشنایی و استفاده دانشجویان و اساتید کتابداری و اطلاع رسانی از امکانات و قابیلت های وب ۲.۰

 

 

Abstract

The present study compares the levels of use and knowledge of the librarians involving in public libraries as well as Hamadan academic libraries about web 2 possibilities. This study is considered as an applied survey research that has been done with a descriptive method. Populations’ statistics of the given research consist of the numbers of librarians belonging to public libraries (28 people) and Hamadan academic libraries (47 people). The method of collecting data is a questionnaire designed by the authors. For the design of this questionnaire, we tried to help from many sources such as scientific literatures, the researchers’ observations concerning technology of web 2 and other relevant sources. The obtained results indicate that the level of librarians’ knowledge belonging to Hamadan public libraries is low (46%) and medium for Hamadan public academic (44.6%). The obtained results also showed that the level of use of librarian’ public libraries is low (57 %) and low to medium (42.6 %) for the librarians’ library academic. It seems that the maximum capability of librarians has been about the use of email and weblog. The librarians had the less capability regarding the use of the flicker and Wiki.

 

تقدیر و تشکر :

بدین وسیله از راهنمایی های خانم دکتر شیما مرادی در تدوین و نگارش این مقاله قدردانی می شود.

 

 

منابع و مآخذ

اسفندیاری مقدم ، علیرضا ؛ حسینی شعار ، منصوره(۱۳۹۰). میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه­های دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیت­های وب ۲.۰.فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی ، ش ۵۳.قابل دسترس در :

http://www.aqlibrary.org/index.php?module=TWArticles&file=index&func=view_pubarticles&did=1119&pid=10

مرادی ، شیما ؛ علی پور ، امید ؛ صابری ، مریم و فلاحتی ، آمنه(۱۳۹۰). میزان بهره‌گیری از وب ۲ در کتابخانه‌های دانشگاهی کشورهای خاور میانه.فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی ، ش ۵۴. قابل دسترس در :

http://www.aqlibrary.org/index.php?module=TWArticles&file=index&func=view_pubarticles&did=1159&pid=10

Aharony Noa  )۲۰۰۹(. Web 2.0 use by librarians. Library & Information Science Research 31,pp 29–۳۷.

Anderson, P. (2007, February). What is Web 2.0? Ideas, technologies and implications

for education. JISC Technology and Standards Watch. Retrieved December 17, 2007,

from http://www.jisc.ac.uk/media/documents/techwatch/tsw0701b.pdf

Bawden, D. (2007). After the Amazoogle: Web 2.0 and information research [Editorial].Journal of Documentation, 61(4), 461−۴۶۲.

Burhanna,Kenneth J., Jamie Seeholzer and Joseph Salem Jr. )2009(. No Natives Here: A Focus Group Study of Student Perceptions of Web 2.0 and the Academic Library. The Journal of Academic Librarianship, 35(6),pp. 523–۵۳۲.

Downes, S. (2004). Educational blogging. Educause Review, 39(5), 14−۲۶.

Gross Julia & Lyn Leslie )2008(.Twenty three steps to learning web 2. The Electronic Library 26(6),pp 790-802.

Kim, Y.M. and Abbas, J. 2010. Adoption of Library 2.0 Functionalities by Academic Libraries and Users: A Knowledge Management Perspective, School of Library and Information Studies. 36 (3:( 211-218.

Klemperer, P. (2006). Network effects and switching costs: Two short essays for the new

palgrave. Retrieved April 10, 2007, from http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?

abstract_id=907502

Linh, Nguyen Cuong(2008). A survey of the application of Web 2.0 in Australasian university libraries. Library Hi Tech

Vol. 26 No. 4, pp. 630-653.

Maness, J. M. (2006). Library 2.0 theory: web 2.0 and its implications for libraries. Webology, 3(2), Article 25. Retrieved February 2, 2009, from http://www.webology.org/2006/v3n2/a25.html

Mansor, Yushiana, & Idris, Sufy Rabea Adawiyah (2010).   “Perceptions, awareness and acceptance of library 2.0 applications among librarians at the International Islamic University Malaysia.”   Webology, ۷(۲), Article 81. Available at: http://www.webology.org/ 2010/v7n2/a81.html

Miller, P. (2006). Introducing the Library 2.0 gang [Recorded telephone conference,

Talking with Talis series]. Retrieved April 20, 2007, from http://talk.talis.com/

archives/2006/02/introducing_the.html

O’Reilly, T. (2005). What isWeb 2.0?: Design patterns and business models for the next

generation of software. Retrieved, April 12, 2007, from http://www.oreillynet.com/

pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html

O’Reilly, T. (2007). What is Web 2.0: Design patterns and business models for the next generation of software. Communications and Strategies, 65, 17−۳۷.

Ramanaua, Ruslan and Fawei Gengb )2009(.Researching the use of Wiki’s to facilitate group work. Procedia Social and Behavioral Sciences 1,pp. 2620–۲۶۲۶

Stephens, M. (2006). Exploring Web 2.0 and libraries. Library Technology Reports, 42(4),

۸−۱۵.

---