دکتر جعفر مهراد: مدیران غیر متخصص اگر از عظمت این پست ها آگاه باشند مدیریت کتابخانه ها را واگذار می کنند.

۱.آیا شما مدیریت کتابداران  در کتابخانه ها را حق کتابداران میدانید و یا متخصصان دیگر حوزه ها نیز جواز حضور و مدیریت باید داشته باشند؟ دلایلی خود را در صورت موافق یا مخالف بودن لطفا ذکر کنید.

* ایران در حوزه آموزش عالی و تحقیقات علمی از یک طرف و در عرصه های فرهنگی و اجتماعی از طرف دیگر، راه های ترقی را طی می کند. این ترقی جز از راه علم و فناوری حاصل نشده و استفاده از تخصص ها را که برای آن سرمایه های هنگفتی هزینه می شود شرط لازم توسعه و پیشرفت در عرصه های مختلف علمی ، فناوری و نوآوری است.

در حدود نیم قرن است که کتابداری و علم اطلاعات در دانشگاه های کشور راه اندازی شده و دانشجو تربیت می شود. به موازات آن تربیت کتابداران ایرانی  در کشورهای دیگر نیز معمول بوده و بسیاری از همکاران از دانشگاه های معتبر و خوشنام فارغ التحصیل شده و اکنون در عرصه های مختلف به خدمت اشتغال دارند.

با این دو پیش فرض ، اشتغال متخصصان سایر حوزه ها را در مدیریت کتابخانه ها مردود می دانم و حضور این اشخاص را در این سمت ها جایز ندانسته و با مستثنی کردن یک یا چند مورد ، حالت های دیگر کاملا به ضرر توسعه علمی کشور است.

متخصصان سایر حوزه ها که در راس کتابخانه های مختلف دانشگاهی ، عمومی و تخصصی قرار می گیرند از ارزش های حرفه ای ، عمومی ، شخصی و رقابتی کتابداری کاملا بی اطلاع هستند ، در حالی که این ارزش ها به ویژه ارزش های حرفه ای جزء ذاتی و لاینفک کتابداری است. با این توصیف ، چگونه می توان از اشخاصی که خارج از حرفه کتابداری و علم اطلاعات بر کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مدیریت می کنند ، انتظار داشت که دارای این خصیصه ها بوده و با این ویژگی های منحصر به فرد به جای کتابداران تحصیلکرده نقش آفرینی کنند.

شناخت ارزش های فلسفی کتابداری که بازتابی از تعقل و اندیشه ، حقیقت و بی طرفی است و مراعات ارزش های دموکراتیک و دلبستگی به اهمیت خدمات موضوع بااهمیتی است که تنها در سایه کسب علم و دانش اندوزی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی حاصل می شود.

۲. حضور افراد غیر متخصص بر صدر کتابخانه ها چه مسائل و عوارضی را برای کتابداران و به طور کلی این حوزه به دنیال خواهد داشت؟

*این سئوال تا حدود زیادی به سئوال اول مربوط است . در این مورد به اختصار در بالا پاسخ گفتم. نداشتن تفکر ، ایده ها و اندیشه های کتابداری بزرگترین ضربه را بر پیکره آموزش عالی ، تحقیقات علمی ، ارزش ها و باورهای فرهنگی افراد و کشور وارد می کند. اشکال اساسی این سئوال آنقدر آشکار و روشن است که نیازی به پاسخ بیشتر احساس نمی شود. چنانچه مدیران غیرمتخصص که در راس کتابخانه ها قرار گرفته اند از عظمت این  پست ها آگاه باشند ، خود داوطلبانه از پذیرش آن خودداری نموده و یا مدیریت کتابخانه ها را واگذار می کنند. مشکل اینجاست که این شناخت در بین این اشخاص وجود ندارد. معتقدم این افراد حتی با اصول اولیه رشته علم اطلاعات و دانش شناسی که ما از آن به عنوان  ۵ قانون رانگاناتان نام می بریم بی اطلاع هستند. از دید این افراد، ارائه خدمات با کیفیت ، برتر و بالاتر  بی معنی است . تغییر در نگاه این افراد جایگاهی در تصمیماتی که اتخاذ می کنند ندارد. کارها، روزمره و عادی است و این مشکل عمده کتابخانه های کشور است که وقتی کشوری به عظمت ایران را با تاریخ ، تمدن و فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی با کتابخانه های امروزین حتی کشورهای نوظهور علمی مقایسه می کنیم با هیچ معیار و استانداردی قابل قبول نیست. این نوع مدیران از اشکال و حامل های مختلف دانش و اطلاعات بی اطلاعند. از وسایل جدید انتقال دانش اطلاعات کافی ندارند. از فناوری ها برای افزایش خدمات به طور آگاهانه استفاده نمی کنند. مراقبت از دسترسی آزاد به دانش با این مفهوم که کتابخانه کانون آزادی است در دستور کار این افراد قرار ندارد. احترام به گذشته را یاد نگرفته اند و بر این اساس نمی توانند آینده را به وجود آورند. استانداردهای اخلاقی معینی که حاکم بر برنامه ها و خدمات مختلف کتابداری و اطلاع رسانی است در برنامه های این افراد تعریف مشخصی ندارد .

۳.آیا حضور کتابداران را جایگاه مدیریت کتابخانه ها موجب ارتقاء جایگاه اجتماعی آنان و همچنین در روند هویت یابی و تعمیق آن موثر می دانید؟

*ممکن است. اگر این سئوال را بپذیریم و اگر پاسخ به آن مثبت تلقی شود می توان از منزلت و جایگاه رفیع  کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی گفتگو کرد. ما از منزلت اجتماعی این رشته کاملا آگاهیم و اهمیت آن را می دانیم. لیکن به دلایل مختصری که در بالا ارائه کردم جایگاه مدیریت کتابخانه ها را برای افراد غیر متخصص مناسب نمی دانم و آن را در مجموع نه تنها به ضرر توسعه حرفه کتابداری و علم اطلاعات می دانم ، بلکه اشغال کردن این پست ها را با شرایطی که توصیف شد آسیبی جدی به توسعه علمی و فناوری کشور قلمداد می کنم.