بررسی اجمالی آثار پوری سلطانی نشان از تمرکز ایشان بر روی یکی از حوزه های مهم کتابداری یعنی سازماندهی اطلاعات دارد. تدوین سرعنوان های موضوعی، گسترش رده بندی های دیویی و کنگره، خدمات فنی، راهنمای مجله های ایران ، و… همه و همه نظم ذهنی این بانوی کتابداری را نشان می دهد. تلاش برای تدوین کتابشناسی ملی ایران در نیم قرن گذشته و سایر آثار او نشان دهنده برنامه ریزی دقیق ایشان در راستای ارتقای کتابداری به ویژه در حوزه سازماندهی اطلاعات بوده است.
یکی از تحولات حوزه سازماندهی اطلاعات، روند صدور فیپا همانند کشورهای پیشرفته در کتابخانه ملی ایران بوده است. در این میان، پوری سلطانی ، فریبرز خسروی و افراد دیگر تلاش بسیار کردند تا بتوانند پایه های محکمی از فیپا را در کتابخانه ملی بنا نهند و به حق موفق بوده اند.
بنا بر اطلاعات موجود در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی “فهرستنویسی پیش از انتشار (فیپا) عبارت است از فهرستنویسی توصیفی و تحلیلی کتاب پیش از انتشار و درج آن در صفحه حقوقی یا صفحه شناسنامه همان کتاب. و فواید زیر را در بر می گیرد.
- یکدستی و هماهنگی فهرستنویسی و سازماندهی کتب در سطح کشور.
- تسهیل امر فهرستنویسی توسط کتابداران در تمامی کتابخانه ها.
- جلوگیری از انجام کار تکراری.
- افزایش سرعت بازیابی منابع در کتابخانه ها.
- اطمینان از صحت و درستی آن.
- صرفه جویی در بودجه ، نیروی انسانی، زمان ،مکان.
- تسریع امر اشاعه اطلاعات.
- تسهیل در ایجاد شبکه های اطلاعاتی و درواقع اشتراک اطلاعات کتابشناختی در سطوح ملی و بین المللی.
- افزایش سرعت گردش اطلاعات.
| شکل‌ابتدایی‌و مختصر طرح فیپا را در کتابهای‌چاپ‌سال ۱۳۴۶ به‌بعد دانشگاه‌تهران‌و ۱۳۴۹ به‌بعد خانقاه‌نعمت‌اللهی‌می‌توان‌دید. در سال ۱۳۷۱ کتابخانه ملی‌ایران‌این‌طرح‌را به‌طور آزمایشی‌با برخی‌از ناشران‌به‌اجرا گذاشت‌و پس‌از موفقیت‌نسبی‌پیشنهاد قانونی‌شدن‌آن، طی‌طرحی‌در اسفند ۱۳۷۴ از سوی‌کتابخانه ملی‌به‌هیئت‌دولت‌ارائه‌شد که‌تصویب نامه آن‌در تاریخ ۸/۱۲/۱۳۷۵ به‌کتابخانه ملی‌ابلاغ و مسئولیت‌اجرایی‌طرح‌بر عهده‌کتابخانه ملی‌نهاده‌شد. در مهر ۱۳۷۷ کتابخانه ملی‌با همکاری‌وزارت‌فرهنگ‌و ارشاد اسلامی‌اجرای‌طرح‌را به‌طور رسمی‌آغاز کرد. اکنون‌با همراهی‌و مساعدت‌ناشران بیش‌از ۹۰% از کتابهای‌منتشر شده‌در سطح‌کشور همراه‌با این‌اطلاعات‌منتشر می‌شوند. تخمین‌زده‌می‌شود که‌فقط‌سالانه‌بیش‌از یک‌میلیارد تومان‌صرفه‌جویی‌حاصل‌اجرای‌این‌طرح‌است ( سازمان اسناد و کتابخانه ملی، ۱۳۹۳). |
| “در سال ۱۳۸۶ طرح صدور فیپای الکترونیکی در کتابخانه ملی به اجرا درآمد و هم اکنون ناشران تنها از طریق سایت، درخواست خود را به واحد فیپا ارسال می کنند و از این طریق برای کتابهای منتشره خود فیپا دریافت می نمایند” ( سازمان اسناد و کتابخانه ملی، ۱۳۹۳).حضور افراد غیر کتابدار در پست های مهم کتابداری کتابخانه ملی و بعضا کتابدارانی نه چندان دلسوز نسبت به کتابشناسی ملی در دهه اخیر سبب شد تا از اهمیت تکمیل و ویرایش کتابشناسی ملی روز به روز کاسته شود و کار بدان جا رسد که هر متخصص و غیر متخصص سازماندهی اطلاعات از وجود اشکالات در کتابشناسی ملی صحبت کند.آسیب شناسی این مساله قطعا در این یادداشت امکان پذیر نیست. اما بررسی آثار و عملکرد پوری سلطانی ها در کتابخانه ملی نشان می دهد که آنها در الگوسازی از کشورهایی پیشرفته در کتابداری و بومی سازی آن دقت لازم را مبذول داشته اند.گواه این مدعا گسترش های رده بندی کتابخانه ملی در حوزه های اسلام، تاریخ ایران، ادبیات ایرانی، مراکز آموزشی ایران و … است. همچنین فهرست نویسی کتابهای لاتین بر اساس اصول و استانداردهای جهانی و بومی سازی آن در زبان فارسی است. شاید یکی از دلایل نبود اقبال برای طرح جدید فیپا، الگوسازی نامناسب و غیر اصولی از طرح های فیپا در جهان است.
مشکلات روند صدور فیپا در سال های اخیر و رویکرد تامین رضایت ناشران و ارائه فیپا در حداقل زمان سبب گردید تا بیش از گذشته کتابشناسی ملی مورد غفلت قرار گیرد. در حال حاضر نیز طرح هایی به بهانه اصلاح روند فیپا در کتابخانه ملی در جریان است که پایه های محکم ساختمان بنا شده را فرو می ریزد، بدون آنکه برنامه ریزی دقیقی برای ساخت بنای جدید وجود داشته باشد و روندی در اصلاح روند گذشته به کار می رود که حکم مسکنی با عوارض زیاد بر اندام های اصلی بدن دارد. گاهی نیز برای توجیه تغیر انجام شده به عنوان طرحی در کتابخانه کنگره آمریکا و از بومی سازی و بررسی جوانب طرح کتابخانه کنگره صحبتی به میان نمیاد . در سالهای گذشته نورالله مرادی طرح مشابه شماره کنترل پیش داده Preassigned Control Number (pcn) Program کتابخانه کنگره را به کتابخانه ملی ارائه نمودند اما به نقل از ایشان ” باید فلسفه طرح های به کار فته در کتابخانه های دنیا درک شود و سپس نحوه اجرای آن بومی سازی شود “( مرادی، ۱۳۹۴) در چند ماه اخیر نیز در سازمان بحث به کار گیری طرح ” شماره کنترل پیش داده” که توسط مرادی و در مقاطع مختلف مدیریتی توسط افراد دیگر ارائه گردید، قوت گرفت. همانگونه که پیشتر اشاره شد، عدم بررسی دقیق طرح کتابخانه کنگره و بومی نشدن آن طرح منجر به اجرای طرح فعلی فیپای مختصر گردید. نتیجه این طرح صدور بیش از یازده هزار رکورد در اپک کتابخانه ملی بدون موضوع و رده است که قبلا درسال های گذشته و حتی سال ۱۳۹۳ مشابه آن فیپای کامل ارائه شده است. صدور فیپای مختصر برای دیوان حافظ چه منطق و استدلالی می تواند داشته باشد؟ بررسی تاریخچه فیپا در کتابخانه کنگره نشان می دهد، فهرست نویسی پیش از انتشار از سال ۱۹۷۰ آغاز گردیده است و از سال ۱۹۷۱ سازمانها و دانشگاههایی برای همکاری در این طرح به کتابخانه کنگره پیوسته اند . کتابخانه ملی پزشکی آمریکا از سال ۱۹۷۱ در حوزه های زیست پزشکی با کتابخانه کنگره همکاری دارد. در شرایط صدور فیپا بیش از ۲۰ مورد را مشمول صدور فیپا نمی داند.( library of congress, 2015)همچنین این کتابخانه دربرنامه شماره کنترل پیش داده (pcn)اعلام می کند که این برنامه برای کتابهایی که احتمال دارد در آینده جز مجموعه کتابخانه کنگره قرار گیرند شماره منحصر به فردی را ارائه میدهد . و به ۱۸ بند برای مواردی که شامل این طرح نمی شوند اشاره می کند ازجمله کتابهایی که قبلا منتشر شده اند، ترجمه هاو … (library of congess, 2015a) همچنین با ارائه این طرح ، برنامه فیپا ملغی نشده است. و به روشنی تفاوت دوطرح را بیان می کند درست در زمانی که جامعه کتابداری انتظار دارد کتابخانه ملی با تقویت بخش پردازش کتابخانه ملی ، امکانات پیاده سازی استانداردهای جدید سازماندهی اطلاعات را بر بستر فعلی مهیا سازد. این تغییر نه چندان خوشایند و منطقی را شاهد بوده ایم. امید است کتابخانه ملی با استفاده از خرد جمعی بتواند تدبیر مناسبی را در این خصوص اتخاذ کند. در پایان پیشنهادات اینجانب به شرح زیر ارائه می گردد. · محدود کردن صدور فیپا : مثلا برای کتابهای درسی ، کمک درسی و کتابهای تجدید چاپی در همه حوزه های موضوعی که برای چاپ یا چاپ های قبلی فیپا دریافت نموده اند. · تغییر زمان صدور فیپای فعلی(۴۸ ساعته) و تفاوت زمان صدور فیپا برای کتابهایی که نیاز به موضوع سازی و فهرست نویسی بنیادی دارند. · بهره گیری از متخصصان موضوعی برای موضوع سازی · فراخوان همکاری دانشگاهها و مراکز اطلاع رسانی برای فهرست نویسی پیش از انتشار
منابع و ماخذ:
|
سازمان اسناد و کتابخانه ملی(۱۳۹۴). درباره فیپا. قابل دسترس در ۲۴/۱۲/۹۴
http://opac.nlai.ir/opac-prod/faq.do?command=showFAQ&type=2&code=1
مرادی، نورالله(۱۳۹۴). تماس تلفنی با نور الله مرادی ۲۳/۱۲/۹۴.
ibrary of congress(2015). About CIP. Available in 15 march 2015
http://www.loc.gov/publish/cip/about/
library of congress(2015a). About PCN. Available in 15 march 2015
http://www.loc.gov/publish/pcn/about/
درود بر شما
انشالله با تشکیل “کمیته بررسی طرح فیپای مختصر” در سازمان و همفکری اساتید فن و مدیران و دست اندرکاران صدور فیپا در کتابخانه ملی، نتایج خوب و قابل قبولی بدست خواهد آمد.