بزرگی را پرسیدند: کتابداری به چه ماند؟ گفت: کتابداری را شبیه‌ترین چیز مرگ است. تا به آن گرفتار نیایی ندانی که چیست و چون به آن گرفتار شدی، از چگونگی آن درمانی!
در دوران تحصیل و کار در رشته کتابداری با چهره‌ها، دیدگاه‌ها و شخصیتهای متفاوتی در بین کتابداران آشنا می‌شویم. این تفاوت در دیدگاه، از همان روزهای آغازینی که به تحصیل در این رشته مشغول می‌شویم در بین همکلاسیها آشکار می‌شود. برخی از آنان با آشنایی قبلی پا به این رشته می‌گذارند و دارای انگیزه و علاقه هستند. این آشنایی بیشتر به خاطر داشتن دوست، آشنا و یا فامیلی آشنا یا شاغل در حوزه کتابداری شکل می‌گیرد. البته تعداد این افراد در قیاس با دیگران کم است.
برخی دیگر به قول خودشان از بد حادثه پا به این وادی گذاشته‌اند. این دسته به خاطر اشتباه در انتخاب رشته، رتبه قبولی پایین در کنکور و شاید بی‌ملاحظگی به دنیای کتابداری وارد می‌شوند. تعداد آنها فراوان است. گروههای دیگری را نیز می‌توان به این دو دسته افزود که خارج از حوصله این مقال است.
به مرور زمان برخی که البته تعدادشان کم است از ادامه تحصیل در رشته منصرف می‌شوند اما آنهایی که می‌مانند با یافتن دیدگاه و شخصیت هایی خاص از این رشته دانش آموخته می‌شوند. در این مرحله، برخی از آنها از دنیای کتابداری خارج می‌شوند؛ یا به دلیل تغییر رشته در مقاطع بالاتر، یا به دلیل یافتن کاری متفاوت و دلخواه، یا به دلایل خانوادگی مانند ازدواج. بقیه افرادی که در این دنیای کوچک می‌مانند بین ۵۰ تا ۶۰ درصد کل افرادی هستند که در این رشته وارد شده‌اند. این تعداد باقیمانده یا ادامه تحصیل می‌دهند و یا به کار مشغول می‌شوند البته پس از پشت سر گذاشتن هفت خوان رستم.
اما پس از گذشتن از یک دهه از ورود افراد به رشته کتابداری، با چهره‌های متفاوتی از آنان برخورد می‌کنیم که هر یک تلقی و تعریفی خاص از کتابداری دارند و در نتیجه نوع فعالیتها و اقدامات حال و آینده‌شان تحت تاثیر این تلقی و تعریف قرار می‌گیرد. در این نوشته قصد آن است که با طنازی پرده از چهره انواع کتابدارانی که در محیط کار و تحصیل با آنها آشنا می شویم برداریم به شرحی که در پی می‌آید:
- کتابداران فقط کتابدار: این دسته از کتابداران که دارای روحیه بالای کارمندی هستند تنها کتابدارند و از بام تا شام در محیط کتابخانه‌ها به انجام امور روزمره کتابداری مشغولند. به رشته کتابداری به عنوان منبعی شاید ناچیز از درآمد می‌نگرند. در دل دغدغه و آرمانی حرفه‌ای ندارند. تحولات رشته را پی‌گیری نمی‌کنند. نسبت به پیشرفت همکاران و همکلاسیها بی‌تفاوتند. برخی کم کار و برخی پرکارند. به سادگی کار می‌کنند و پس از سی سال بی هیچ هیاهو از کار بازنشسته می‌شوند.
- کتابداران بدبین: این دسته از کتابداران با آنکه در این رشته درس خوانده و حتی از طریق آن به امرار معاش مشغولند، مدام از رشته بد می‌گویند. آنرا بی‌هویت می‌انگارند. امید و انگیزه‌ای به موفقیت در آن ندارند. هر لحظه دیگران را تهدید به دست کشیدن از کار می‌کنند ولی همچنان به کار مشغول می‌شوند تا بازنشسته شوند. هر موفقیت یا پیشرفت در حرفه و یا همکاران را به عاملی بیرونی منتسب می‌کنند. گاهی آنان در مجامع خصوصی، از اینکه کتابدارند شرمگین می‌شوند و حتی شاید از گفتن آن خودداری کنند و خود را به گونه‌ای دیگر معرفی کنند. در گفتگو با این دسته بهتر آن است که از رشته و موقعیت و ماهیت آن سخنی بر زبان نیاوریم.
- کتابداران مدیر یا مدیر کتابداران: این دسته از شم بالای مدیریتی برخوردارند و بیش از آنکه کتابدار باشند مدیرند. در بسیاری از موارد از دانش کتابداری بهره کافی ندارند ولی به دلیل داشتن همان شم مدیریتی، در جایگاه مدیریت کتابخانه‌ها، گاهی سرمنشاء تحولات فراوانی می‌شوند. از روابط عمومی خوبی برخوردارند. رقبا را به خوبی می‌شناسند. با سازمان مادر خود ارتباط خوبی برقرار می‌کنند.
این دسته از کتابداران با آنکه در این رشته درس خوانده و حتی از طریق آن به امرار معاش مشغولند، مدام از رشته بد می‌گویند. آنرا بی‌هویت می‌انگارند. امید و انگیزه‌ای به موفقیت در آن ندارند. هر لحظه دیگران را تهدید به دست کشیدن از کار می‌کنند ولی همچنان به کار مشغول می‌شوند تا بازنشسته شوند
- البته گاهی نیز از موقعیت مدیریتی خود سوء استفاده می‌کنند و از زیرمجموعه خود به نفع خودشان بهره برداری می‌کنند. برخی از این مدیران، به قدری مدیرند که سالهای سال، حتی با عوض شدن دولتها و تغییر مدیریت سازمانهای مادر، همچنان جایگاه خودشان را حفظ می‌کنند.
- کتابداران پرنویس: دغدغه این دسته از کتابداران، نوشتن، چاپ کردن و در یک کلمه رزومه پر کردن است. این دسته را معمولا برخی دانشجویان و اعضای هیات علمی تشکیل می‌دهند. این افراد از هیچ همه می‌سازند. هر مقاله و یا کتابی را ترجمه و تالیف می‌کنند. در کپی‌بردای و چسباندن مطالب به هم از تبحر برخوردارند. در هر مجمع و محفلی حضور می‌یابند. ناشران و مجلات و متولیان آنها را به خوبی می‌شناسند. به ندرت کار کیفی می‌کنند و درباره هر موضوعی به خلق اثر می‌پردازند.
این گروه را که بیشتر جامعه نسوان تشکیل می‌دهند از فناوری گریزانند و در مواجهه با پیچیدگیهای کار با فناوری، رنگ رخسارشان دیگرگون می‌شود
- در بسیاری از موارد حتی نمی‌توانند درباره موضوعی که راجع به آن اثری دارند به اظهارنظر بپردازند. برخی که دیگر دست از دل برداشته اند کار خود را به شیوه‌های متفاوت ارائه و انتشار می‌دهند و به قول همان بزرگی که کتابداری را به مرگ شبیه دانسته بود از همان گوشت و خمیرمایه‌ای که در ابتدا پدید آورده‌اند گاهی کوبیده، گاهی کتلت، گاهی کوفته، گاهی چنجه و مانند آن می‌سازند و به فراخور حال مطلب را به گونه‌های متفاوت ارائه می‌کنند. کارگاههای خالی از محتوا برگزار می‌کنند. عاشق شهرت و بر سر زبان افتادن هستند. آثار آنها به شدت بوی ترجمه می‌دهد. تعداد این دسته متاسفانه رو به افزایش است.
- کتابداران اهل علم یا کتابداران فرهیخته: بر خلاف گروه قبلی، برخی از کتابداران معتقد به انجام کار کیفی و عمیق هستند. به هر موضوعی نمی‌پردازند. دغدغه آنها پیشرفت علمی و حرفه‌ای کتابداری است. به تالیف آثاری عمیق و پرمحتوا و آموزنده می‌پردازند. اهل اظهار نظر هستند. تعدادشان کم است و در محافلی خاص حضور پیدا می‌کنند و در همان محافل به اظهارنظر می‌پردازند. اخلاق‌گرا و آرمانگرا هستند. به هر موضوعی نگاه انتقادی دارند. اهل خودنمایی و اظهار فضل نیستند. متاسفانه این گروه، معمولا نه در جایگاه شایسته خود هستند و نه در معرض آشنایی همگان.
- کتابداران غیر کتابدار یا شبه کتابداران: این کتابداران از سایر رشته‌ها پا به کتابداری گذاشته‌اند و باز به قول همان بزرگ پیشکسوت، چتربازانی هستند که از آسمان بر سرزمین کتابداری فرود آمده‌اند. آنها در پی نزدیک ساختن کتابداری با رشته خود و یا رشته‌های مشابه هستند. نوعی سردرگمی در بین آنها دیده می شود. خود را نه کتابدار می‌بینند و نه متخصص رشته خود. گاهی خود را از سر رشته کتابداری زیاد می‌بینند اما در عمل آنرا اثبات نمی‌کنند. نه به رشته خود دلبستگی دارند نه به کتابداری. پراکنده‌گو و پراکنده‌نویسند.
- کتابداران شیفته فناوری: این دسته از کتابداران اساساً کتابداری را به مهندسی شبیه می‌بینند. لحظه‌ای از رایانه فاصله نمی‌گیرند. اهل برنامه‌نویسی، وبلاگ‌نویسی، وبگردی و چت کردن هستند. آنها می‌خواهند از کتابداری رشته‌ای شبیه به الکترونیک بسازند. به مبانی حرفه‌ای و نظری اهمیتی نمی‌دهند. در اغلب موارد از چارچوب کتابداری آگاهی ندارند. با افرادی آشنا با فناوری حشر و نشر دارند. معمولا درونگرا و گوشه گیرند و در بین همکاران به آچار فرانسه مشهورند.
- کتابداران هراسان از فناوری: بر خلاف گروه قبلی، این گروه را که بیشتر جامعه نسوان تشکیل می‌دهند از فناوری گریزانند و در مواجهه با پیچیدگیهای کار با فناوری، رنگ رخسارشان دیگرگون می‌شود. در کار با فناوری از بدیهیات آشنایی دارند و معمولا از گروه موسوم به آچار فرانسه برای انجام امور حرفه‌ایشان کمک می‌گیرند. فرق بین شات‌داون و لاگ‌آف را نمی‌دانند ولی ظاهر را به خوبی حفظ می‌کنند تو گویی با فناوری دوست دیرینند. تنها فناوری که شیوه استفاده از آن را به خوبی می‌دانند تلفن است.
حال قضاوت کنیم ما جزء کدام دسته از آنان هستیم؟
سلام دوست گرامی
من دانشجوی کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی اصفهان هستم
مطلبتون رو خوندم
من از اون دسته کتابدارایی هستم که عاشق فناوری اطلاعات و کتابداریه
اما مشکلی که با این رشته دارم نام این رشته هستش
من نمیدونم چرا به ما میگن کتابدار
ما بیشتر اطلاع رسان هستیم تا کتابدار
البته در این زمان رو دارم میگم
وگرنه قدیم که اطلاع رسانی معنایی آنچنانی نداشته
به دنیای فناوری اطلاعات مجازی خیلی علاقه دارم
خوش باشید
بسیار جالب بود اما شاید بتوان کتابدار دوستان را در گروه دیگری قرار داد. افرادی که در این رشته تحصیل نکرده اما در آن تجربه دارند و گاهی از خود کتابداران نیز دلسوزانه تر کار می‌کنند. البته نسل ایشان در حال انقراض است!
من از دسته “کتابداران شیفته فناوری” و آچار فرانسه هستم. اما با مبانی نظری رشته هم آشنایی دارم. کی گفته کتابداری که شیفته فناوری هست با مبانی نظری رشته آشنایی نداره؟، اتفاقا همین که فهمیده از فناوری در دنیای کتابداری چطوری بهره ببره، یعنی اینکه درک بهتری از مبانی نظری رشته و حرفه داره.
🙂
سلام
فکر کنم کتابدار تلفیقی( کتابدار به معنای واقعی کلمه هم از نظر معنا و هم از نظر حرفه) را جا انداختین یعنی کسی که
هم به علم کتابداری آگاه هست و اطلاعاتش به روز می باشد و هم حرفه مند است و در خدمت جامعه استفاده کننده
از هر ۱۰۰ نفر کتابدار یک نفر در این دسته جای دارند
و این خیلی نگران کننده هستش
سلام این بزرگ احتمالا باید دکتر حری باشد که جملات زیبای را از ایشان نقل قول کرده اید
مطلب زیبای بود به این موارد می شود دسته های دیگری مانند آنچه خانم مرادی و اقای واشقانی بیان کرده اند را اضافه کرد و در مورد گروه کتابداران هراسان از فناوری: این گروه را که بیشتر جامعه نسوان تشکیل می‌دهند بی انصافی نسبت به جامعه زنان نیست؟
من حتما از دسته عاشقان فناوری هستم و با این جمله مخالفم که :”بر خلاف گروه قبلی، این گروه را که بیشتر جامعه نسوان تشکیل می‌دهند از فناوری گریزانند”، لطفا نگرش های جنسیت زده را از مطالب علمی دور بدارید.
با سلام و خسته نباشید
مطلب جالبی بود& و خصوصیاتی که برا بعضی گرو ها گفته بودین دقیق بود
منتها جناب آقای اسلامی اگر چه با نظر شما موافقم منتها کم نیستن اقایان نسوانی!!!!!!!!!!!!!!
یکی از نسوان ها کتابداری می باشم و صراحتا اعلام می دارم نسوان بیشتر از رجال علاقه و استعداد در یادگیری فناوری دارند و رنگ رخساره امان را اگر پریده می بینید حکایت از درون رشته دارد جانا…
یک جای کارباز لنگید کتابدار عاشق را نگفتید البته کتابدار biblimaniaهم داریم که من دیده ام درهرصورت اگر کتابدار عاشق پیدا شد به همه این گروه برتری دارد
سلام!
قبل از اینکه مطلبم را بنویسم نشانی بلاگ را که بیشتر نهاد کتابخانه های عمومی را منظور نظر دارد، سری بزنید: http://www.ke31.blogfa.com اما یه نکته ای رو می خوام یادآوری کنم:
کتابداران قدیمی یا پیشکسوتان این حرفه الزاما فارغ التحصیل این رشته نبودند ولی نام نیکی از خود به جای گذاشتند و این حرفه و این رشته را اعتبار بخشیدند. امروزه تنوع شخصیتی گویی بیشتر شده شاید در قدیم می گفتند کتابدار با سواد یا بیسواد ، کتابدار خوب یا بد، کتابدار تنبل یا پرکار و … به هرحال این دسته بندی ها حداقل مصادیق آنرا در جامعه کتابداری به عینه می بینم!