آرشیو، با طعم مک دونالد

اولین چیزی که با شنیدن کلمه مک دونالد به ذهن شما میرسد چیست؟ یک نام خانوادگی معمولی؟ یک نوع ساندویچ بزرگ؟ یک شرکت؟ احتمالاً بیشترین مفهومی که به ذهن اکثر شما میرسد، همان رستوران زنجیره­ای معروف است، ولی آیا مشتریان مک دونالد که گاهی ساعتها برای تهیه غذا در صفهای طولانی می­ایستند میدانند که مک دونالد یک مرکز آرشیو هم دارد؟ چندی پیش، از طریق یکی از گروههای بحث آرشیوی مطلبی کوتاه به دستم رسید که درباره آرشیو رستوران زنجیره­ای مک دونالد بود که بخشهایی از آن را با شما قسمت میکنم.

مایکل بولینگتون، مدیر مرکز اسناد رستوران زنجیره­ای مک دونالد است. او مدرک کارشناسی و کارشناسی خود را در رشته تاریخ آمریکا از دانشگاه ایلینویز دریافت کرده است. ظاهراً گذشته و آینده بولینگتون در تاریخچه مک دونالد و به طور کلی فست فود محدود شده است. او خود اظهار می­دارد که از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ دستیار مدیر آرشیو شرکت Kraft Food تا اینکه در همان سال به خانواده مک دونالد پیوست و مدیریت آرشیو این رستوران زنجیره­ای را بر عهده گرفت. درواقع مایکل وارد بزرگترین دانشگاه غذای جهان شد. او از همان ابتدا، اشتیاق و علاقه توصیف ناپذیری به کار در مرکز اسناد مک دونالد نشان داد و خود اظهار میدارد که با هدف حفظ تاریخ بیش از ۵۰ ساله مک دونالد، مدیریت آرشیو این رستوران عظیم بین­المللی را عهده دار شده است.

(تصویری از مایکل بولینگتون در مرکز اسناد مک دونالد)

او هر روز صبح که میخواهد وارد دفتر کارش شود، از مقابل عروسک بزرگ مک دونالد که نماد این شرکت بزرگ است عبور میکند. سالهاست که این عروسک، بخشی از نشان مک دونالد است. پس از ورود به محل کار، دستکش های سفید مخصوصی را به دست می­کند تا مواد ترشح شده از دستش به منابع آرشیوی صدمه نزند. او با حدود ۱۴۰۰ جعبه از مدارک قدیمی سروکار دارد که این مدارک شامل اطلاعات تجاری و مالی، آگهیهای تبلیغاتی قدیمی، عکسها، نوارهای ویدئویی و غیره هستند که در دمای ۶۰ درجه فارنهایت نگهداری می­شوند. بولینگتون، به عنوان نگهبان دی ان ای مک دونالد، حساسیت ویژه­ای جهت نگهداری این مواد به عمل می­آورد.

مایکل برای سؤالاتی که روزانه از او پرسیده می­شود یا فوراً جوابی می یابد یا اینکه یکی یا دو روز را در مجموعه آرشیوی خود سپری میکند تا پاسخها را بیابد. روز بد برای او روزی است که نتواند پاسخی را برای سوالاتی که از وی پرسیده می­شود بیابد. بولینگتون، خود شخصاً مسئولیت گزینش مواد آرشیوی را برای مجموعه، بر عهده دارد. او اینکار را با دقت و وسواس به خصوصی انجام میدهد، به طوریکه از میان انبوه مواد آرشیوی رسیده به مرکز اسناد مک  دونالد، فقط ۱۰ درصد آنها را جهت ورود به مجموعه، تأیید می­کند. سایر موادی که در اتاق انتظار مانده­اند به تدریج، بر اساس نیاز مراجعان و با بررسی­های بیشتر بولینگتون با همکاری دو آرشیویست دیگر اجازه ورود به مجموعه را خواهند یافت.

خواندن این مطلب کوتاه در ارتباط با اشتیاق و علاقه مندی یک فرد به مدیریت آرشیو یک رستوران زنجیره­ای تأمل برانگیز است. برای او مهم نیست که زیرمجموعه یک سازمان، که در اصطلاح عوام ساندویچی، خوانده میشود کار میکند. آنهم بخشی به نام آرشیو که چندان شناخته شده نیست و حداقل اولین مفهومی که به ذهن غیرمتخصصان از آرشیو به ذهن متبادر میشود یک مکان کثیف، درهم، شلوغ، خاک گرفته و بی نظم است. یک رستوران، یک قهوه خانه، یک کافی شاپ یا یک مغازه فست فود، شاید به نظر ما خیلی ساده بیاید ولی همین یک مغازه به ظاهر ساده، میتواند تاریخ ساز شود.

اگر یک بار به طور اجمال نگاهی به تعریف آرشیو بیندازیم، در تعاریف مختلفی که از آرشیو وجود دارد، آرشیو فقط شامل چند برگ و نسخه خطی نیست. هر رویداد، پدیده، مدرکی که قابلیت استناد داشته باشد و بتوان برای پژوهش بعداً به آن مراجعه نمود. البته تعریف آرشیو فقط منحصر به مواد آرشیوی نیست، بلکه مکان نگهداری آرشیو، یعنی مرکز  اسناد و نیز فرایند آرشیوسازی نیز در این تعریف گنجانده میشود.

در کمتر متونی می­توانیم راجع به رستورانها و مکانهای مشابه در ایران مطالب تاریخی و مستند ببینیم و حتی جستجو در اوپک مرکز اسناد ملی ایران ما را به جایی نمی رساند. البته این گفته نیاز به پژوهش میدانی دارد ولی حداقل مشاهدات و شنیده­ها نشان میدهند که رستورانهای ما دارای مرکز اسناد نیستند. وجود مراکز اسناد در چنین اماکنی، از جنبه­های گوناگونی می­تواند حائز اهمیت باشد. تحقیقات، حفظ پیشینه­های تاریخی، و نگهداری مستندات مربوط به آن اماکن میتواند از مهمترین دلایل ایجاد مرکز اسناد در یک رستوران یا مراکز مشابه باشد. مأموریتهای جدیدی برای آرشیوها در حال تعریف شدن است و این مراکز، در سراسر دنیا در حال تکاندن گردوخاکهای خود هستند. به نظر میرسد که باید بیشتر از گذشته، آرشیو را بیشتر جدی بگیریم، حتی برای یک فست فود معمولی.