وبینار و کاربرد آن درکتابخانه ها

مقدمه

تا به حال در باره سمینار مواردی را شنیده و مطمئنا در تعدادی از این جلسات شرکت داشته و از نزدیک آن را درک کرده اید و متوجه  شده اید که برگزاری یک سمینار تا چه حد هزینه دار بوده و دارای مشکلات خاصی اعم از محدود شدن به  یک فضای خاص،  محدودیت  شرکت کنندگان ، هماهنگی های لازم در خصوص برگزاری به موقع با سایر ارگان ها،  محدودیت زمان و مکان ، دور بودن شرکت کنندگان از محل برگزاری و نرسیدن به موقع  به سمینار و مشکلات این چنینی باعث شد تا بحث جدیدی  به عنوان وبینار]۱[ آغاز شود که چند سالی است دراین زمینه شرکت ها و موسسات مختلف فعالیت کرده و جلسات ، کلاس های آموزشی ، همایش ها و … را بدین گونه  برگزار کرده و می کنند.

وبینار چیست؟

پیشرفت  تکنولوژی  فناوری اطلاعات  امکانات  بسیار زیادی در خدمت ما قرار داده است. یکی از این امکاناتی که در اینجا به آن

می پردازیم وبینار است. وبینار درواقع همان سمینار می باشد که در محیط اینترنت  به صورت مجازی برگزارمی گردد و دوره های آموزشی کوتاه  مدت، کنفرانس ها، همایش ها و … را دربستر اینترنت ایجاد می کند.

 واژه  وبینار در واژه نامه ی اینترنتی و کامپیوتری  پیوسته ”وبوپدیا ” ]۲[ این گونه  تعریف شده است :

” کوتاه شده ی سمینار تحت وب ، یک  نمایش، سخنرانی ، کارگاه یا سمینار که از طریق وب (شبکه) پخش می شود.

ویژگی کلیدی  وبینار عنصر تعاملی آن، توانایی آن در دادن، دریافت و به  بحث گذاشتن  اطلاعات است ، در مقابل وب کست که در آن انتقال داده  یک طرفه است  و تعاملی بین ارائه دهنده مخاطب اجازه داده  نمی شود.“

 وبینار نوعی کنفرانس وبی] ۳[  است که اجازه کنترل بیشتر اطلاعات را می دهد و مانند وب کست تنها یک طرفه  با تعامل مخاطبی  محدود نیست. اما در وبینار امکان برقراری ارتباط  میان سخنران و مخاطبان وجود دارد. وبینار به صورت زنده برگزار می شود و زمان آغاز و پایان مشخصی دارد.

در بسیاری از موارد سخنران از طریق صدا  روی پروتکل اینترنت (VOIP  )]  ۴  [دیدگاه های شفاهی خود را روی آنچه بر صفحه نمایش قرار دارد بیان می دارد. در برخی موارد (به ویژه درآغاز وبینار) از طریق یک تلفن جداگانه  پیام ها ارسال می گردد. امروزه امکان ارتباط بیش از یک نفر از طریق VOIP به صورت همزمان وجود دارد و ارسال نظرات از طریق نوشتاری یا چت نیز ممکن است. همچنین می توان یک وبینار را از طریق اینترنت و خارج از زمان برگزاری دانلود نمود.

 وبینارها یک راه مفید و ذاتا مقرون  به  صرفه هستند برای انتقال، پخش و اشتراک اطلاعات با یک یا بیش از یک نفر، بدون توجه به محلی که ممکن است آنها در آن باشند.

معمولا برای برگزاری یک همایش و کنفرانس به صورت سنتی به امکانات سخت افزاری گرانبهایی نیازمند است. از آن جمله سالن همایش با امکانات موجود. در وبینار این محدودیت برداشته می شود و یک سازمان با داشتن یک سیستم کنفرانس پیوسته که هزینه آن در مقابل مکان سالن غیرقابل مقایسه است. درسیستم سنتی محدودیت هایی همچون:  محدودیت مکانی و زمانی، کاهش اثربخشی آموزشی، هزینه های بسیار بالا و عدم دسترسی  به اساتید مجرب  وجود دارد که بسیاری از این محدودیت ها با وبینار برطرف می شود. سمینارهای مجازی(وبینار) قابلیت استفاده از جدیدترین سبک های یادگیری را فراهم می کنند. به این صورت که با به کارگیری تمامی افراد حاضر در وبینار بیشترین راندمان یادگیری را فراهم می نماید. این شیوه در حقیقت به  یادگیری تعاونی] ۵ [ معروف است. یادگیری تعاونی بهترین راه حل برای ماهیت بخشیدن به یک  وبینار مناسب  می باشد. زیرا حضار، مدرس و اعضاء بخشی از فرایند یادگیری هستند. یک وبینار به این سبک یادگیری نیاز دارد تا برعدم وجود ارتباط در افراد حاضر غلبه نماید.

وبینار نیز دارای محدودیت هایی می باشد از جمله:

۱.عدم دسترسی همه به ایتنرنت

۲.عدم آشنایی افراد با اینترنت

که بحث وبینارها را تحت شعاع ی خود قرار داده است.

تاریخچه وبینار

توانایی های چت متنی زنده مانند آی. آر.سی ]۶ [ (گفتگوی بازپخش اینترنتی – یک شکل از چت اینترنتی زنده یا کنفرانس همزمان) تقریبا از اوایل ظهور تاریخ اینترنت ظاهر شد چت بر مبنای وب و نرم افزار پیام رسانی متنی در اواسط دهه ی ۱۹۹۰ ظاهر شد.

در اواخر دهه ی ۱۹۹۰، اولین قابلیت پدیده ی کنفرانس وبی واقعی بوجود آمد و چندین کنفرانس وبی دیگر بعد از آن ایجاد شد. از سال ۲۰۰۶ ، تقاضا ادامه داشت که منجر به گسترش کنفرانس وبی شد و کنفرانس وبی گسترده ترین جایگزین پذیرفته شده برای ملاقاتهای  رودررو که به مسافرت نیازداشت شد و به عنوان شکل غنی تر ارتباطی در مقایسه با کنفرانس های صرفا صدایی شد.

 فرایند اجرایی کنفرانس  وبی (مجازی)

برگزاری کنفرانس ها و جلسات به صورت  مجازی و تحت وب می باشد. عمده بخش های یک محصول که کنفرانس مجازی یا تحت وب را پوشش می دهد، شامل این موارد می شود:

–          مشاهده ارایه (پرزنتیشن)

–          مشاهده صفحات وب

–          به اشتراک گذاری فایل ها

–          پرسش و پاسخ

–          استفاده از تخته سیاه مشترک

–          گفتگوی بر خط  به صورت متنی، صوتی و چند رسانه ای

کنفرانس مجازی دارای مزایای زیادی است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود.

۱.‌از سیستم وب کنفرانس جهت تشکیل و مدیریت وبینار استفاده می شود. بدین وسیله  با این سیستم، معنای حقیقی آموزش مجازی شکل می گیرد. با تعیین زمان، دانشجو از هرکجای دنیا به سیستم متصل شده و درکلاس  حضور می یابد و استاد می تواند کلاس را با بالاترین کیفیت مدیریت کند. در این میان کلاس نیز همزمان ضبط  شده و بعد از اتمام کلاس در اختیار دانشجویان قرار داده می شود.

۲.‌تشکیل کار گروه‌های مجازی از دیگر کاربردهای استفاده از این سیستم می باشد

۳.‌مدیریت فایل‌های آموزشی، استفاده از صدا و تصویر برای آموزش

۴. برگزاری وبینار بدون محدودیت زمانی و مکانی، امکان ایجاد وبینارهای فراوان و همزمان

۵. قابلیت  برگزاری وبینار حتی با سرعت پایین اینترنت

۶. قابلیت  سفارشی کردن و ایجاد کنفرانس به شکل دلخواه

۷. قابلیت  کنفرانس صوتی و کنفرانس تصویری

۸. قابلیت  ضبط کنفرانس ها و به اشتراک گذاشتن فایل مربوطه

۹. قابلیت گذاشتن لینک در صفحه

۱۰.قابلیت برگزاری نظرسنجی جهت دریافت نظرات شرکت کنندگان

۱۱. قابلیت  کاربران و شرکت کنندگان در وب کنفرانس

۱۲. قابلیت  آپلود کردن تصاویر و نمایش آنها

۱۳. قابلیت  آپلود کردن و نمایش پاورپوینت

۱۴. قابلیت چت کردن گروهی یا فردی از شرکت کنندگان

۱۵. قابلیت  به اشتراک گذاشتن صفحه کامپیوتر شخصی برای کاربران

۱۶. دارای تخته وایت برد جهت نوشتن با قلم نوری و نمایش همزمان به کاربران

۱۷. رعایت حقوق مالکیت معنوی در ارائه کنفرانس ها و کلاس ها

اهداف  وبینار

بطور خلاصه  وبینار برای دستیابی  به  یک یا چند هدف زیر کمک می کند.

• مولد درفروش
• عضوگیری جدید واحدها
• آموزش در واحدهای جدید
• پشتیبانی از واحدهای جدید
• انگیزش در واحدهای جدید

در برخی از وبینارها هدف، تولید ضبطی از وبینار است. بوجود آوردن ابزار جدید بازاریابی مبتنی بر ویدئو که برای فقط  یک بار تولید می شود، سپس ضبط انجام شده را بر روی  دی وی دی یا دی سی دی قرار می دهند و وبینار ضبط شده  را بر روی  وب یا  سایت های ویدئویی نظیر  YouToub.com منتقل می کنند. آنگاه ویدئوها  به فروش محصولات و خدمات  برای دفعات متعدد،

۲۴ ساعت در روز، ۳۶۵ روز در سال  به شکل فروش خودکارفروخته می شود. این کار”آگهی گویا یا سخنگو” ]۷[  نامیده

می شود. بدین ترتیب  وبینار به درآمد زایی برای شرکت های مختلف بکار می رود. درآمد زایی توسط وبینار از طریق گفتگوی زنده به اشتراک گذاری  وب گاه ها و ویدئوها، به اشتراک گذاری ارائه از طریق پاورپوینت، به اشتراک گذاری برنامه های کاربردی موجود در رایانه، ضبط حوادث و وقایع و به اشتراک گذاری آنها از طریق دی وی دی، سی دی، یوتیوب و وب سایت شخصی و وب سایت های اجتماعی  می باشد.

مزیت های وبینار

وبینارها امتیازاتی دارند که از منعطف بودن تا مقرون به صرفه بودن آنها گسترش دارد. این امتیازات شامل موارد زیر هستند:

۱.اشخاص برای شرکت در وبینارها ، مجبور به مسافرت کردن نیستند. اما می توانند از جای راحتی در خانه شان در آنها شرکت کنند.

۲.این مسئله با صرفه جویی هزینه ها و مخارج سفر، در مقابل، بودجه ی سازمان ها و مؤسسات و شرکت ها را بطور مداوم برای توسعه و گسترش آموزش در یک بازار به شرکت رقابتی مصرف می کند. پس هیچ نقل و انتقالی درکار نیست وبینارها در هزینه و زمان سفر برای افراد شرکت کننده وهزینه برای سازمان دهندگان کنفرانس صرفه جویی می کنند در حالی که قابلیت دید بیشترو دسترس پذیری بیشتر به  آنها می دهد و بدون این که هزینه برای یک اتاق بزرگ کنفرانس داشته باشند.

      ۳.  ثبت نام کنندگان در وبینارها همچنین می توانند در اوقاتی که برایشان مناسب است (در وقت مناسب) در آن شرکت کنند.

۴. منابعی مانند جزوات و بروشورها قابل دانلود شدن هستند و می توانند چاپ شوند یا به عنوان فایل های مرجع حفظ و نگهداری شوند.

 ۵ . وبینارها ، روابط  رو در رو با اعضای گروه بحث جهت مبادله ی اطلاعات و دانش ایجاد می کنند.

۶. تکنولوژی وبینار توانایی گردهم آوردن اشخاص برای اشتراک اطلاعات با استفاده از ارتباطات دیداری و شنیداری را دارد.

۷. افرادی که در حین گفتگو با دیگران دچار استرس می شوند می توانند به راحتی در جلسات وبیناری شرکت کنند.

ویژگی‌های وبینار

۱. سنجش افکار عمومی

 اغلب فروشندگان وبیناری قابلیتی را برای سنجش و رای گیری شرکت کنندگان فراهم می کنند.

ویژگی سنجش افکار عمومی (نظر سنجی) ، از جهاتی اندک مفید است :

رای گیری شرکت کنندکان درجلسه را درگیر می کند. مکانیسمی برجسته است برای آزمون شرکت کنندگان جلسه در یک موضوع خاص رای گیری می تواند به عنوان راهی برای آزمون شرکت کتتدگان به طور همزمان ، در باره اطلاعات ارائه شده در طی وبینار، به خدمت گرفته شود.   

۲. ویژگی های توضیح دادن ، حاشیه نویسی و برجسته کردن (مشخص و برجسته کردن وحاشیه نویسی)

اغلب برنامه های وبینارها، ابزارهای چندگانه ای برای حاضران وبینارها جهت حاشیه نویسی و برجسته  کردن بخش هایی از ارائه به طور همزمان ارائه می دهد. این ابزارهای ساده به هدایت توجه شرکت کنندگان به حوزه های مشخصی از صفحه نمایش کمک می کند و می تواند برای اضافه کردن اطلاعات اضافی به یک اسلاید موجود به کار رود.

۳. اشتراک اسناد

بعضی از ارائه دهندگان وبینار،گزینه ای برای شرکت کنندگان وبینار برای اشتراک و نیز هم ویرایشی اسناد توسط یکدیگر فراهم

می آورد.  این ویژگی برای نمونه به دو نفر اجازه می دهد تا یک سند اکسل مشابه را در یک زمان در کامپیوتر خود ببینند و هر دو تغییرات را در سند ایجاد کنند در حالی که با یکدیگر صحبت می کنند.

۴. ضبط کردن وآرشیوسازی

بعضی از فروشندگان، ویژگی ضبط و بایگانی را فراهم می کنند که اجازه پخش کردن جلسات سمینار را در زمانی مناسب به شرکت کننده می دهد. این ویژگی می تواند برای دانشجویی که قصد مرور جلسه ای را دارد که قبلا درآن شرکت کرده، یا برای شخصی که نمی توانسته  درجلسه ی اصلی شرکت کند مفید باشد.

۵. گزارشات

طیف گسترده ای از گزارشات می توانند از طریق خدمات وبیناری فروشندگان عمومی شوند. برای نمونه ،ارائه دهندگان می توانند اطلاعاتی  پیرامون کسانی که در وبینار شرکت کرده اند، نحوه ی پاسخگوی آنها به سوالات نظرسنجی، مدت زمان حضور در جلسه یا ارائه و این که  چه تعداد جلسات وبینار توسط یک سازمان اجرا شده اطلاعاتی جمع آوری کنند.

از دیگر ویژگی های مخصوص وبینارها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– ارائه های اسلایدی (اغلب از طریق پاورپوینت ایجاد شده)

– ویدئوهای زنده (از طریق وب کم یا دوربین ویدئویی دیجیتالی)

– VOIP ( ارتباط شنیداری زنده از طریق کامپیوتربه وسیله ی هدفونها و اسپیکرها )

– چت متنی (برای جلسات سوال و جواب متنی)

– مطالعه و سنجش (به ارائه دهنده برای اجرای سوالاتی با جواب های چند گزینه ای که هدایتگر مخاطب است اجازه می دهد)

اشتراک صفحه نمایش ، اشتراک رومیزی، اشتراک برنامه (جائیکه شرکت کنندگان می توانند هر چیزی را که ارائه دهنده ، روی صفحه نمایش خود نشان می دهد ببینند. تعدادی از برنامه های اشتراکی صفحه نمایش ، برای کنترل رومیزی از راه دور اجازه می دهد، همچنین به شرکت کنندگان برای دستکاری صفحه نمایش ارائه دهنده اجازه می دهد، گرچه این مسئله به طور گسترده استفاده نمی شود).

کارکرد وبینارها

وبینارها هم یک عنصر دیداری دارند که وب مدار است و هم یک عنصر شنیداری که در اغلب موارد از طریق خطوط  تلفن واگذار می شود. وبینار جهت برگزاری جلسات، دوره های آموزشی، و یا ارائه مطالب از طریق  اینترنت مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع کنفرانس، هر یک از شرکت کنندگان پشت کامپیوتر خود نشسته و از طریق اینترنت با سایر شرکت کنندگان ارتباط برقرار می کنند. این کار توسط نرم افزاری صورت می گیرد و از طریق نرم افزار و یا پست الکترونیکی درخواست می گردد که در این کنفرانس شرکت نمائید. شرکت کنندگان در وبینار دریک ارائه ی وب مدار زنده شرکت می کنند. این ارائه می تواند اسلایدهای پاورپوینت، یک جستجو در شبکه به صورت زنده یا جلسه بازدید و نقطه نظر، اشتراک هر فایلی از دسک تاپ  مانند اسناد ” مایکروسافت ورد ” یا ” اکسل ” و یا هر ترکیبی از این عناصر باشد. در کنفرانس وبینار مدرس امکان برقراری ارتباط صوتی و تصویری و سایرین فقط امکان چت و ارسال پیام های متنی را دارا هستند. اما مدرس می تواند به فراگیران امکان به دست گرفتن کنفرانس و ارایه  سخنرانی را بدهد.

وبینار و کتابخانه ها:

یکی از مکان هایی که می تواند وبینار را به عنوان ابزاری سودمند در اختیار گیرد کتابخانه است. می توان به کاربرد وبینار در کتابخانه ، ذیل سه کاربرد اصلی آموزش ، تبلیغات و جلسات ، اشاره کرد:

۱. کتابخانه ها نه فقط جلسات آموزشی کتابشناختی زنده، بلکه جلسات ضبط شده در هر موضوعی را می توانند ثبت و نگهداری کنند و برای  دانشجویان جهت استفاده در موردی خاص به محض درخواست و نیاز در دسترس قرار دهند.

۲. برای سهولت آموزش کارکنان در یک کتابخانه ی جدا ، یا در یک دانشگاه با چندین کتابخانه یا حتی در دانشگاه های جدا ، وبینارها برای هر شخصی، برای بدست آوردن اطلاعات یکسانی صرف نظر از زمان و هزینه ی جابجایی افراد حول دانشگاه یا بین دانشگاهها یا  صرف نظر از زحمت برنامه ریزی، فرصتی را فراهم می آورند.

۳. امکان دارد که کتابخانه ای چندین خط مشی منابع انسانی را به روز کرده باشد یا یک نظام کتابخانه ای یکپارچه ی جدید پیاده کرده باشد. به هر یک از این موضوعات هم از طریق یک جلسه و هم از طریق قابلیت های آموزشی وبینار می تواند پرداخته شود.

۴. وبینارها ابزار خوبی برای کار از راه دور کارکنان یا اشاعه فردی در سراسر کشور یا جهان هستند. جلسات می توانند به صورت معمول و صرف نظر از مکان آنها برگزار شوند.

۵. فناوری  وبینار همچنین را ه آسانی را برای توضیح به مخاطبان و کارکنان ارائه می دهد تا بتوانند چگونه به یک وظیفه عمل کنند یا  کاری را انجام دهند، مانند حل یک مسئله فنی یا به تصویر کشیدن یک خط مشی جدید یا آموختن مهارتی تازه. برای نمونه اگر کتابخانه ای  نرم افزار پست الکترونیکی جدیدی را برای کارمندانش تغییر داده باشد، یک جلسه ی آموزشی برای هر کارمند

می تواند یک بار ضبط شود و درهر زمانی و به دفعات متعدد بازبینی شود.

۶. وبینار می تواند به عنوان ابزاری عملی و قدرتمند برای دستیابی به طیف گوناگونی از مخاطبان بکار گرفته شود. می توان برای برقراری ارتباط با مخاطبان از گروه های مختلف، اولا مخاطبان کتابخانه را طبقه بندی کرد. و ثانیا وبینارهای آموزشی متعددی برای هر گروه مخاطب ارائه داد. این ویژگی به ویژه برای کتابخانه های عمومی و برای گروه مخاطب نوسواد بسیار مفید است.

۷. کتابداری که خودش تجربه ی وبینار را داشته بیان می دارد : “من فکر می کنم قالب وبینار به شرکت کنندگان اجازه می دهد تا در حوزه های گوناگون دانش کسب کنند به طریقی که درغیر این صورت ممکن بود اصلا در این حوزه ها  مطالعه نکنند. به ویژه این که شرکت در وبینار به جای یک سمینار نیم روزه نیاز به مسافرت در یک روز کاری ندارد“

۸. وبینارها می توانند حتی برای تعامل کتابداران یک دانشگاه، یک کشور و حتی جهان مفید باشند و در بروز کردن دانش آنان با کمک جلسات پرسش و پاسخ یا جلسات نظرسنجی نقش بسزایی داشته باشند.

۹. کاربرد دیگر وبینار در کتابخانه که وبینارهای نظرسنجی مربوط می شود جلسات نقد و بررسی یک کتاب، مقاله و…است.

۱۰. کاربردهای دیگر وبینار در کتابخانه در بخش تفاوت با تکنولوژی های وب مدار دیگر مطرح می شود تا امکان مقایسه به راحتی به وجود آید. برای نمونه کاربرد وبینار در کتابخانه در مقابل مرجع مجازی.

وبینار در ایران

وبینار شیوه ی جدیدی در ارائه مطالب به صورت جمعی می باشد که با رشد فناوری اطلاعات در سال های اخیر بوجود آمده است، که به  یک سری زیر ساخت ها نیازمند می باشد که این زیر ساخت ها نیاز اصلی در ارائه هر چه بهتر این جلسات  را دارد.  از جمله این زیر ساخت ها، زیر ساخت های شبکه ای می باشد که در کشور ما در سال های اخیر تعریفی نداشته است. ولی امروزه به جایی  رسیده که می توان از این  کار استفاده کرد.

در حال حاضر با روی کارآمدن دانشگاه های مجازی فرهنگ استفاده از این تکنولوزی بسیار بالا رفته است به طوری که برخی از دانشگاه ها دوره های خود را به تنهایی با استفاده از این شیوه برگزار می کنند و از استقبال گسترده ای نیز برخوردار گشته است. دسترسی آسان در این شیوه و کاهش هزینه برگزاری  به نسبت کنفرانس های حضوری از عوامل دیگری می باشد که سازمانها را به استفاده از این شیوه سوق داده است.

منابع

Davin,John (2009).How to use webinars to build your affiliate or network marketing income.

http://www.howtobuildawebinar.com بازیابی ۱۲ اسفند ۱۳۹۲، از

Docherty, K.J, and A.H  Faiks. (2004). “ Webinar technology: application in Libraries.“ Science and  Technology      Libraries 25,(1-2) p. 211-226.

http://www.pressensave.eu/webinar.pdf                                                                                  www.webopedia.com/term/w/webinar.html

http://webinar.blogfa.com/1391/08

http://www.technology-webinar.com

شرکت فناوری اطلاعات سیمرغ

www.simorghgroup.com/webinar.aspx

http://www.wikipedia.org

[۱- Webinar

[۲]- Webopedia

[۳]- Web Conference

[۴]- Voice Internet Protocol

[۵]- Cooperative Learning

[۶]- Internet Relay Chat

[۷]- Talking Advertisement

برچسب ها: وبینار، کنفرانس وب، کتابخانه ها، کنفرانس آنلاین، آموزش مجازی