آرشیوهای سیاه در مقابل آرشیوهای روشن

چندی پیش در گروه بحثی که در حوزه مطالعات آرشیوی فعالیت پیامی دریافت کردم با این مضمون که    What is dark archive?

و فرد سوال کننده  که Cyndi Shein نام داشت اطلاعات بیشتری در این زمینه می خواست. کنجکاوانه واژه مورد نظر را جستجو کردم و نتایجی را به دست آوردم که هرچند در چارچوب مقالات تحقیقاتی، البته با شاخص های خودمان که حتماً باید یک نمودار، جدول و یک چیز عجیب و غریبی داشته باشد که خلایق به سختی درکش کنند، چیزی پیدا نکردم ولیکن برخی پایگاهها تعاریفی را از این واژه و مفهوم ارائه داده بودند. مثلاً در واژه نامه آرشیوی اثر RICHARD PEARCE-MOSES، آرشیوهای تیره مجموعه ای از مواد حفاظت شده برای استفاده در آینده تعریف شده بود که فعلاً امکان دسترسی به آنها وجود ندارد. این مواد میتوانند با منابع پیوسته و منابع موجود در پایگاههای اطلاعاتی نیز ترکیب شوند. شاید این مطلب برای علاقه­مندان به حوزه مطالعات آرشیوی جالب باشد. چند پاسخی را که در جواب سوال آرشیو تاریک چیست با هم مرور می­کنیم.

Marc Carlson بیان داشته است که  به نظر می رسد که آرشیوهای دیجیتال، در برگیرنده نسخه های پشتیبان از مواد دیجیتالی هستند که با نسخه های دیگر آن ارتباطی ندارند یا در موقع ضرورت از آنها استفاده می­شود.

katebowers گفته است که فکر میکنم آرشیوهای تیره، موادی هستند که به وسیله فراداده ها از دسترس عموم دورنگهداشته می شوند. ممکن است منابع موجود در این آرشیوها کمیاب و ارزشمند باشند که دور از دسترس نگهداشته می شوند.

Laura Ruttum Senturia پاسخ داده است که من از زاویه ای متفاوت به این قضیه نگاه می­کنم. تصور من بر این است که آرشیوهای تیره، در حقیقت نسخه های پیشتیبان دیجیتالی از آرشیوهای فیزیکی موجود هستند. این نسخه ها، فعلاً برای عموم قابل دسترس نیستند مگر آنکه طی رویدادی، صلاح دیده شود که همگان از این مواد استفاده کنند. حفاظت دیجیتالی میتواند یک آرشیو تیره باشد. یک نمونه از این امر می­تواند استفاده کتابخانه ناشر و کتابخانه از وب سایت پورتوریکو باشد: http://www.portico.org/digital-preservation/. این مواد به قدری حائز اهمیت هستند که گاهی توسط موتورهای کاوش نیز قابل بازیابی نیستند و به گونه ای قابل توجه، حفاظت میشوند.

King Rechard گفته است که آرشیوهای تیره به مخزن ذخیره داده ها مرتبط است. یک آرشیو که برای کاربران دسترس پذیر نیست. دسترسی به داده ها برای اشخاص ویژه امکان پذیر است. هدف آرشیوهای تیره عمل کردن به منزله یک سپردنگاه از اطلاعاتی است که می­تواند در هنگام رخداد یک اتفاق ناگوار برای مخزن اصلی و از بین رفتن اطلاعات، از آنها سود جست.

Michele R Combs گفته است که موضوع جالبی بود. تا به حال به آن برخورد نخورده بودم. شاید یک مجموعه مخفی باشد ولی قطعاً شما نمیخواهید مخفی اش کنید در واقع میخواهید از آن مراقبت کنید. البته نام مجموعه مخفی را نمیتوان روی آن گذاشت چون مجموعه ای مخفی است که هرگز تنظیم و توصیفی نشده است.

فرد دیگری به نام GregoryJackson ابراز داشته است که هر چند واژه آرشیوهای تیره در خط مشی سازمان ما تعریف نشده، ولیکن شخصاً این موارد را موادی میدانم که برای عموم افراد دسترس پذیر نیستند. و فهرستی هم برای دسترسی عمومی به آنها تنظیم نشده است. مثلاً مکاتبات روسای موزه ها یا موارد بسیار ارزشمند هرگز دسترس پذیر نیستند. شاید تعداد اندکی از مقامات ارشد آرشیوها و موزه ها بتوانند از این مجموعه ها استفاده کنند. اگر از جنبه دیجیتالی به این قضیه بنگریم، در واقع میتوان به بحث حفاظت از مواد دیجیتالی رسید. هر چند ما هنوز در این زمینه برنامه خاصی نداشته ایم. شخصاً علاقه دارم بیشتر راجع به این قضیه اطلاعات داشته باشم.

بعد از مبادله همه این پیامها، Cyndi Shein از همیاری و همفکری همه اعضایی که به وی پاسخ دادند سپاسگزاری کرده بود. با توجه به این پاسخها احتمال دادم حتماً در مقابل آرشیو تیره، اصطلاح آرشیو روشن یا Light archive نیز وجود دارد. در واژه نامه­های آنلاین آرشیوی جستجو کردم و معنی آن را یافتم. معنای آن مجموعه­ای از موادی است که برای عموم مردم البته یعنی کاربران مجاز، بدون هیچ محدودیتی دسترس پذیر هستند.

چند نکته در این پاسخها نهفته است. یکی از این نکات مطرح کردن یک موضوع جدید و قابل تأمل در حوزه مطالعات آرشیوی است که شاید کمتر آرشیویستی به آن فکر کرده بود که این امر میتواند برای پژوهشگران و دانشجویان علاقه مند به حوزه مطالعات آرشیوی، فتح بابی برای مطالعات و تحقیقات گسترده باشد. نکته دیگر، ارتباط مفهوم آرشیوهای تیره با مفهوم وب پنهان است. هر چند آرشیوهای تیره منحصراً مربوط به مواد الکترونیکی نیست و مواد چاپی را نیز میتواند شامل شود ولی اگر به مفهوم وب پنهان دقت کنیم یعنی بخشی از محتویات وب جهانی که بدلیل دورماندن از دید موتورهای جستجو از دید کاربران نیز پنهان می‌مانند، مواد آرشیوی نیز بنا به صلاحدید و خط مشی مرکز آرشیو یا حساسیت و اهمیت این مواد،  مجموعه های پنهان یا در سایه را تشکیل می‌دهند. نکته دیگر این است که تقریباً همه پاسخگویان درست گفته­اند و اکثراً با این عنوان خاص آشنا بوده­اند. نکته دیگر، پاسخگویی سریع اعضای گروه است. شاید به فاصله دو روز چندین پاسخی را که ملاحظه می کنید به دست سوال کننده رسید. ظاهراً او نه قصد تبریک و تسلیت گفتنی داشت و نه اینکه ابراز کرده بود لطفاً کسی مقاله کلاسی اش را برایش بنویسد!