ریچاردسون، جی. بی. اطلاعات و سرمایه‏گذاری: مطالعه‏ای در کوران اقتصاد رقابتی- با پیشگفتارجدید از دونالد تیس، و مقدمه و دو فصل جدید، ویرایش دوم. ایالت متحده آمریکا، انتشارات دانشگاه اکسفورد، ۱۹۹۷. ۲۹۶    صفحه.[۱] ۰-۱۹-۸۲۸۷۲۸-۳: ISBN

مقدمه:

اقتصاد اطلاعات شاخه‏ای از نظریه اقتصاد خرد است که چگونگی تاثیر اطلاعات و سیستم‏های اطلاعاتی بر اقتصاد و تصمیمات اقتصادی، را مورد مطالعه قرار می‏دهد. اطلاعات ویژگی‏های خاصی دارد، به طوری­که ایجاد آن آسان اما اعتماد به آن سخت، گسترش آن آسان اما کنترل آن سخت است، اطلاعات در مقایسه با دیگر انواع کالاهای اقتصادی، بسیاری از تصمیمات را تحت تاثیر قرار می‏دهد و نظریه‏های ‏اقتصادی استاندارد را پیچیده و بغرنج می‏کند (بس[۲]، ۱۹۹۰). اطلاعات بر اقتصاد و بازار اثرگذار بوده و با ارزش‏گذاری اطلاعات بر اساس میزان استفاده و دستیابی کاربران به اطلاعات، مکانیسم بازار را می‏توان تغییر داد. تولید انبوه اطلاعات طبق سفارش، یعنی توانایی برآورده ساختن نیازهای متنوع مشتریان یکی از ستون‏های راهبرد شغلی در اقتصاد نوین اطلاعات است (صمیعی، ۱۳۸۶). یکی از عوامل مهم انتخاب بهترین سرمایه­گذاری، بدست آوردن اطلاعات درست و کافی است بنابراین شناسایی اطلاعات مورد نیاز و کارایی و سودمند بودن اطلاعات بسیار اهمیت دارد. در واقع نحوه عملکرد و مدیریت سازمان، در صورتی می‏تواند وسیله‏ای برای رقابتی کردن یک اقتصاد متکی بر بازار عمل کند که بر تحلیل اطلاعات استوار باشد.

درباره مولف

جورج بارکلی ریچاردسون تحصیلاتش را در مدرسه متوسطه در آبردین[۳] به پایان رساند، در سال ۱۹۴۴ لیسانس ریاضی- فیزیک گرفت. در سال ۱۹۴۹ در سیاست، فلسفه و اقتصاد[۴] (PPE) از دانشگاه کورپوس چریستی[۵]، آکسفورد فارغ‏التحصیل شد. ریچاردسون بین سال­های ۱۹۶۸تا ۱۹۷۴، استاد دانشگاه در رشته اقتصاد و به عنوان مشاور اقتصادی سازمان انرژی اتمی ایالت متحده کینگدام[۶] بود، و بین سال‏های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۸ به عنوان مدیر اجرایی انتشارات دانشگاه آکسفورد خدمت کرده و بالاخره در سال ۱۹۹۴ بازنشسته شد. او عضو افتخاری سه دانشگاه آکسفورد: کورپس چریستی[۷] (۱۹۸۷)، سنت جان[۸] (۱۹۸۹) و کبله[۹] (۱۹۹۴) بود و چندین آثار علمی در مورد اقتصاد از جمله تئوری اقتصادی (۱۹۶۴) و اقتصاد دانش ناتمام (۱۹۹۸) را تالیف و منتشر کرده است.

معرفی کتاب

این کتاب، برای اولین بار در سال ۱۹۶۰ منتشر و ویرایش دوم آن با تغییراتی شامل پیشگفتاری به قلم دونالد تیس[۱۰]، افزوده شدن مقدمه و دو فصل جدید به چاپ رسیده است. کتاب ۲۹۶ صفحه و به زبان انگلیسی است. نویسنده در کتاب حاضر به صورت نظری اثرات سرمایه­گذاری عدم قطعیت، که ناشی از اطلاعات ناکافی است و محدودیت­های تئوری توزیع و ارائه اطلاعات نادرست که ناشی از وابستگی شدید به حالت کلاسیک تعادل رقابتی بوده است، را بررسی می­کند.

کتاب حاضر از۳ بخش با عناوین: تئوری رقابت کامل، اطلاعات و تنظیم و تاثیر عدم قطعیت، تشکیل شده است هر یک از بخش­های اصلی کتاب به فصولی دسته­بندی شده که در مجموع ۱۱ فصل کتاب رابه خود اختصاص داده است در ادامه توصیفی اجمالی از آنها ارائه می‏شود.

بخش اول کتاب به دو فصل: گرایش به تعادل، و در دسترس بودن اطلاعات بازار تقسیم و مولف اطلاعات مورد نیاز خواننده را ذیل این عناوین مطرح می­کند. بخش دوم با عنوان اطلاعات و تنظیم، شامل فصول: هماهنگی در سرمایه­گذاری­های رقابتی، هماهنگی سرمایه‏گذاری‏های مکمل، مقیاس سرمایه­گذاری، طبقه­بندی تولید و رقابت، انتخاب و نظم بازار است. بخش سوم و آخرین بخش کتاب با عنوان تاثیر عدم قطعیت، چهار فصل کتاب را به خود اختصاص داده است: نیاز به سازگاری، نگرش نسبت به ریسک، خطر و رفاه: سودآوری خصوصی و اجتماعی و ریسک و رفاه: تثبیت و مالکیت عمومی. همانگونه که از عنوان فصول دیده می‏شود نویسنده کتاب حاضر، مولفه‏ها و عوامل موثر در سرمایه‏‏گذاری و سودآوری‏ها، خطرات موجود در بحث رقابت و اقتصاد و سهم اطلاعات در این موضوع را کاملاً بررسی و در قالب کتاب حاضر به مخاطبان عرضه نموده است.

همواره تجدید چاپ کتاب، به خاطر تایید ارزش پایدار کتاب توسط خوانندگان امتیازی برای نویسنده آن محسوب می‏شود و برای وی بسیار دلنشین خواهد بود. ویژگی­های اثر ریچاردسون، ریشه در واقعیت سه دهه پیش دارد که با برخی از مسائل اساسی فکری در علم اقتصاد روبرو بود. به ویژه اینکه چگونه هماهنگی در اقتصاد بازار رخ می‏دهد، که در مدل رقابتی ارائه شده در بسیاری از کتاب‏های درسی مطرح نشده است. جورج ریچاردسون مولف کتاب می‏گوید اطلاعات و سرمایه­گذاری به ویژه مربوط به اقتصاد اروپای شرقی، تامل در تصویب سیستم­های بازار و به عنوان نمونه عملکرد اقتصاد ژاپن، باعث ارزیابی عمیق­ تاثیر ساختار اقتصادی بر عملکرد می‏شود. ریچاردسون علاقه­مند به ملزومات اطلاعاتی برای ایجاد تعادل رقابتی است. برای ایجاد تعادل، نظریه‏های اقتصادی فرض بر این دارند که ساختار باور مصرف کنندگان و تولید کنندگان ارائه شده است، اما در دنیای ریچاردسون به طور معمول اطلاعات بر اساس باورها ساخته نشده است.

هدف مولف از انتشار این اثر، محاسبه و بررسی این موضوع بود که چگونه اقتصاد سرمایه‏گذاری آزاد تحت مفروضات واقع‏بینانه درباره دانش و اطلاعات موجود، پاسخگو بود. به اعتقاد وی بخش اعظم معایب در مدل پذیرفته شده­ی – چگونگی اختصاص منابع در رقابت و قرار دادن هر چیز در جای خود- بود که با حقایق ساده زندگی اقتصادی مطابقت داشت. کتاب تحت عنوان بورس اوراق بهادار فهرستنویسی شده که به گفته مولف اشتباه است. در هر صورت، کتاب حاضر ، کتاب تاثیرگذاری است و این موضوع از توجه اقتصاددان، به ویژه پروفسور لاسبی[۱۱] مشهود است.

انتشارات دانشگاه آکسفورد هنگامی که با درخواست­ تجدید چاپ کتاب مواجه شد با دعوت از مولف برای نوشتن مقدمه‏ای جدید و ویرایش اثر تصمیم به چاپ مجدد کتاب گرفت. از نقاط قوت کتاب این است که در طول مدتی که از نوشتن آن می‏گذرد مولف به صورت کاربردی و عملی درگیر مسائل اقتصادی شده و همزمان با انجام کارهای دانشگاهی، به عنوان مشاور مسائل بازاریابی فعالیت کرده است. همچنین امکان برگزاری ملاقات‏ها و جلساتی در تماس نزدیک و رودررو با صنعت تولید را برای مولف به ارمغان آورد. کتاب حاضر نتیجه علاقه‏مندی به کسب و کار بوده و تجربیات مولف را درباره واقعیت‏های سازمان صنعتی، منعکس می‏کند.

از آنجا که شرکت‏ها، تصمیمات سرمایه‏گذاری خود را بر مبنای اطلاعات مربوط به آینده، می‏گیرند، دسترس‏پذیر بودن این اطلاعات تا حدی به ساختار بازار که شرکت مربوطه در آن کار می‏کند بستگی دارد. در رقابت کامل، شرکت متوجه می‏شود که یافتن این اطلاعات غیر ممکن است، با توجه به اینکه در ساختار بازار خاص، حرکت به سمت تعادل بیشتر می‏شود. به منظور درک این موضوعات که: چگونه اقتصاد بازار کار می‏کند و چگونه سرمایه‏گذاری‏های رقابتی و مکمل هماهنگ هستند، ما نیازمند محاسبه صریح و روشن شرایط هستیم، که معمولا به عنوان “عیوب” مشخص می‏شوند، اما با داشتن اطلاعات درست و کافی، پیش‏بینی‏های آگاهانه امکان‏پذیر است.

مقایسه با آثار مشابه

کتاب­هایی در رابطه با اقتصاد اطلاعات و یا اقتصاد دانش به صورت تالیفی یا ترجمه­ای موجود و در دسترس است مانند کتاب اقتصاد اطلاعات بروس آر کینگما[۱۲]، در این کتاب مولف فصلی را به موضوع تعادل در بازار و کارآیی اقتصاد، اختصاص داده و به بحث درباره بازارهای رقابتی با کارآیی اجتماعی می‏پردازد. کتاب “نظریه اقتصاد” که توسط همین نویسنده (جورج ریچاردسون) در سال ۲۰۱۳ به چاپ رسیده است، نظریه­های اقتصادی را با تمرکز بر روی برخی از مهم‏ترین مسائل مطرح در این نظریه‏ها، معرفی می­کند. کتاب در ابتدا معیارهای کلی کارایی در تخصیص منابع و مصارف جایگزین، را مطرح و سپس این موضوع را به تصویر می­کشد که چگونه تخصیص کارآمد می­تواند به طور مستقیم توسط شرکت­های خصوصی، با برنامه­ریزی‏های دولت، یا به طور غیرمستقیم ترویج یابد. مسائل و مطالب مربوط به تحلیل رقابت بازاریابی در هر دو شکل آزاد و محدود، و تعیین سطوح عمومی اشتغال در تولید و قیمت نیز در این کتاب گنجانده شده است.

کتاب دیگری از ریچاردسون، با عنوان”اقتصاد و دانش ناتمام” اگر چه در سال ۱۹۹۸ به چاپ رسیده است اما هنوز هم مسائل بسیار مرتبط به اقتصاد مدرن را شامل می­شود. موضوع اصلی کتاب مقالات مولف است و عناوین مطروحه در کتاب از قبیل: دانش ناقص و بهره­وری اقتصادی، تعادل، انتظارات و اطلاعات، رقابت، نوآوری و افزایش بازده و …  است. مولف استدلال می‏کند که مدل‏های نظری پذیرفته شده اقتصاد بازار بر مبنای مفروضاتی است که عوامل اقتصادی در آن بیمارگونه و غیر واقعی است. این یکی از نقاط قوت کتاب حاضر می‏باشد که مولف در زمینه اقتصاد اطلاعات به صورت علمی و عملی کار کرده است.

امتیازها و کاستی‏ها

کتاب حاضر دارای نمایه‏ای کامل، مفید و کاربردی است اصطلاحات نمایه‏ای موجود در متن با نظم الفبایی مشخص شده است و در مقابل هر اصطلاح علاوه بر شماره صفحه مربوطه اگر اسم خاص بوده مشخص شده است. مانند: Frankel, M. 114 n.. ارجاعات لازم و ضروری مربوط به قسمت­های پانویس متن نیز صورت گرفته و به آسانی می‏توان به مطلب مورد نظر دست یافت. در مقابل برخی اصطلاحات نمایه‏ای که بسیار در متن دیده می­شود به جای ذکر شماره صفحه، فصل مورد نظر قید شده و در مقابل واژه نمایه شده، آمده است “به کرات به کار رفته” و دیگر شماره صفحه ذکر نشده است: مانند risk, attitudes towards Ch. IX passim و یا محدوده صفحات مشخص شده است مانند: probability 143–۵, ۱۷۴, ۲۱۵

کتاب دارای دو پیوست جامع و کامل است. پیوست اول، سازمان و تشکیلات صنعت را توضیح می­دهد و  پیوست دوم، با عنوان “برنامه‏ریزی در مقابل رقابت: دامنه و روش”، وظایف سازمان اقتصادی را در قالب دو زیر مجموعه: چگونه یک سیستم رقابتی کار می­­کند؟ و برنامه­ریزی اشاره کننده[۱۳] ، به صورت پیوستی کامل برای خواننده فراهم شده است. عدم ذکر منابع و ماخذ در انتهای کتاب یا انتهای فصول یکی از نقاط ضعف کتاب محسوب می‏شود. مولف ارجاعات درون متنی به شیوه‏های معمول را به کار نبرده و فقط مشخصات کتابشاختی اثر را  پانویس کرده است. مانند  Kyklos, Vol. 36 (1983), pp. 191–۲۱۲.. تمامی پانویس­ها به صورت پیاپی از ابتدا تا انتهای کتاب آمده است. در متن کتاب گاهی برای انتقال مفاهیم از اشکال استفاده شده اما اشکال موجود در متن کتاب فقط شماره‏گذاری شده و عنوانی برای آنها مشخص نشده است به طوری که اشکال مفهوم مدنظر مولف را منتقل نمی­کند و باید پاراگراف یا حتی صفحات مربوطه را خواند.

سخن پایانی

بنا به اذعان نویسنده، کتاب حاضر بر اثر تجربیات حاصل از کار عملی و مشاوره در مراکز تولیدی و شرکت­های اقتصادی گردآوری شده که پس از یک دوره انتشار با بررسی نظرات خوانندگان و پیشنهادات اقتصاددانان مشهوری چون دونالد تیس، به چاپ دوم کتاب اقدام شده است. مولف مطالب و توصیه‏های موجود در متن کتاب را در عمل تجربه کرده که از امتیازات کتاب محسوب می­شود. خواننده با مطالعه کتاب حاضر درمی‏یابد که یک سیستم رقابتی چگونه کار می‏کند و برنامه‏ریزی‏های اخباری یا اشاره کننده کدام هستند. مولف امیدوار است با تمرکز بر مسائل مهم اقتصادی به ویژه اقتصاد نوین و سرمایه‏گذاری‏های اطلاعاتی بتواند به خوانندگان کمک کرده و راه‏حل‏هایی را برای مخاطبان ارائه نماید. در زمینه اقتصاد و اطلاعات، آثار منتشر شده تالیفی و ترجمه‏ای بسیاری برای مخاطبان موجود است اما تمرکز خاص کتاب حاضر بر سرمایه‏گذاری اطلاعات و اقتصاد رقابتی است، که به نظر می‏رسد اثر حاضر توانسته خلا موجود در این زمینه را پر نماید. با توجه به مطالب بسیار کاربردی و مهم مندرج در کتاب حاضر پیشنهاد می‏گردد که تالیف و یا ترجمه آن یا مشابه چنین آثاری در دست اقدام قرار گیرد.

منابع و مآخذ

صمیعی، میترا (۱۳۸۶). تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اقتصاد نوین اطلاعات در عصر مجازی. اطلاع شناسی،  ۴(۳و۴)

ک‍ی‍ن‍گ‍م‍ا، ب‍روس‌. اق‍ت‍ص‍اد اطلاع‍ات‌: راه‍ن‍م‍ای‌ت‍ح‍ل‍ی‍ل‌اق‍ت‍ص‍ادی‌و ه‍زی‍ن‍ه‌س‍ودم‍ن‍دی‌ب‍رای‌ک‍ارش‍ن‍اس‍ان‌اطلاع‍ات‌. ت‍رج‍م‍ه‌م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌دی‍ان‍ی‌، ک‍ب‍ری‌س‍ق‍اءپ‍ی‍رم‍رد. م‍ش‍ه‍د: ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌رای‍ان‍ه‌ای‌‏‫، ۱۳۸۰.‏ ۲۱۹ص.

Richardson, G. B. (2013). Economic Theory.  Routledge

Richardson, G. B.(1998).The Economics of Imperfect Knowledge: Collected Papers of G.B. Richardson (Economists of the Twentieth Century). Edward Elgar Pub.

Beth, A. (1990). “Information as an Economic Commodity,” American Economic Review, ۸۰(۲), pp. 268-273.

پی‏نوشت‏ها