دکتر نجلا حریری: مدیریت غیر کتابداران موجب خدشه دار شدن هویت علمی و منزلت اجتماعی کتابداران می شود.

به نظر من ضرورت مدیریت کتابخانه ها توسط متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی امری کاملاً بدیهی است. انتصاب افراد غیر کتابدار در جایگاه مدیریت کتابخانه ها، امروز که شمار فارغ التحصیلان رشته در مقاطع تحصیلات تکمیلی رو به تزاید است، هیچ توجیهی نمی تواند داشته باشد. درحال حاضر مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها سازمان هایی هستند که فعالیت های بسیار پیچیده ای دارند و بدون مدیریت متخصصانی که به این فعالیت های تخصصی تسلط علمی داشته باشند، نمی توان از این مراکز انتظار عملکرد بهینه داشت. پژوهش های علمی هم در سال های اخیر نشان داده که تخصص یا تجربه مدیریتی نمی تواند جایگزین تخصص علمی رشته مربوطه، در مدیریت سازمان های مختلف شود. برخی پژوهشگران مانند Amanda Goodallداده های بیش از نیم قرن مدیریت در برخی سازمان ها را بررسی کرده اند و نتیجه این بوده که همخوانی میان تخصص علمی مدیر و فعالیت های اصلی سازمان، عملکرد بهتر سازمان را نتیجه می دهد. با توجه به این که پژوهش های انجام شده، حتی تخصص در مدیریت را هم همپای تخصص زمینه علمی مربوطه نمی دانند، چطور می توان استفاده از متخصصان سایر رشته ها را در جایگاه مدیریت کتابخانه ها توجیه کرد. البته استفاده از غیرمتخصصان در جایگاه مدیریت، در سازمان های دیگری هم متداول است مانند بیمارستان ها که در دهه های گذشته در کشورهای دیگر نیز در بسیاری از موارد توسط غیرپزشکان مدیریت می شوند. اما در این گونه سازمان ها هم تحقیقات نشان داده که عملکرد مراکزی که مدیران آن ها تخصص موضوعی دارند بهتر از مراکزی است که از مدیران غیر متخصص موضوعی استفاده می کنند.

 با توجه به این که پژوهش های انجام شده، حتی تخصص در مدیریت را هم همپای تخصص زمینه علمی مربوطه نمی دانند، چطور می توان استفاده از متخصصان سایر رشته ها را در جایگاه مدیریت کتابخانه ها توجیه کرد.

اصولاً این امر که مدیر و کارکنان، مشترکات زیادی در دانسته های علمی خود داشته باشند نکته بسیار مهمی است که به درک مشترک اهداف، اولویت ها، ضرورت ها و فعالیت های کاری منجر می شود. تسلط به وجوه گوناگون حرفه به مدیران توانایی تشخیص فرصت ها و یا چالش های موجود را می دهد. علاوه بر آن، مدیرانی که از درون کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی برخاسته اند به دلیل آشنایی با نحوه انجام فعالیت های حرفه ای انتظارات واقع بینانه تری از کارکنان دارند و به سبب اطلاع از مشکلات کارکنان و چالش هایی که در جریان کار با آن ها روبرو می شوند، محیط مناسب تری برای فعالیت های حرفه ای کتابداران فراهم می کنند.  از سوی دیگر حضور افراد غیرمتخصص در صدر کتابخانه ها، علاوه بر مشکلات مستقیم ناشی از عدم تخصص، تبعات روانشناختی نامطلوبی به همراه دارد. مدیری که از درون حرفه باشد حس اعتماد بیشتری به وجود می آورد و بالعکس، نارضایتی از خدمت تحت مدیریت افراد غیرمتخصص می تواند موجب دلسردی و کمبود انگیزه شود و به طور ناخودآگاه تلاش های حرفه ای کارکنان کتابخانه ها را تحت تأثیر قرار دهد. در سطح کلان تر نیز این امر می تواند موجب خدشه دار شدن هویت علمی و منزلت اجتماعی کتابداران شود.

 تجربه بسیار موفق مدیران برجسته ای که با دارا بودن تخصص و تحصیلات رسمی در علم اطلاعات و دانش شناسی، سال هاست برخی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مهم کشور را با درایت تمام مدیریت می کنند، دلیل محکمی برای ضرورت استفاده از متخصصان این رشته در جایگاه مدیریت است.