حق مالکیت معنوی در کتابخانه‌های دیجیتالی و پیشرفتهای آتی فناوری اطلاعات در جامعه

چکیده:

کتابخانه‌های دیجیتالی سازمان‌هایی هستند که منابعی از قبیل کارکنان متخصص را برای انتخاب، ترکیب و ترتیب، فراهم‌کردن دستیابی معقول به مجموعه‌ها، تفسیر، توزیع، حفظ صحت و دوام آن ها و نیز تضمین استفاده تمام وقت از مجموعه آثار دیجیتالی فراهم می‌سازند، به‌طوری که به‌سهولت و با هزینه مناسب مورد استفاده یک جامعه قرار گیرد. نکته‌ای مهم در ارتباط با منابع کتابخانه‌های دیجیتالی این است که منابع دیجیتالی در جهان نوین در مسیر همگامی و همراهی با منابع چاپی به‌دست استفاده‌کنندگان می‌رسد. بنابراین کتابخانه‌های دیجیتالی در حال حاضر تقویت کننده و پشتیبان کتابخانه‌های سنتی به‌شمار می‌آیند و نمی توان آن ها را جدا و منفک از کتابخانه های سنتی دانست. گردآوری اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن برای استفاده کنندگان، مسائل اجتماعی فراوانی را در پی دارد. افراد یا موسساتی که اقدام به ساخت کتابخانه دیجیتالی می کنند باید به مسائل قانونی و اخلاق این کار به صورت کامل واقف باشند. یکی از مسائل مهم در این زمینه رعایت حق مولف یا کپی رایت است که عدم به کار گیری آن پیشرفت های آینده یک جامعه را در زمینه فناوری اطلاعات با بحران روبه رو خواهد کرد که قرار است در این مقاله بدان پرداخته شود.

مقدمه:

کتابخانه های دیجیتالی از دیدگاه آرمز[۱](۱۳۸۱) مجموعه‌ای سازمان‌یافته از اطلاعات به همراه خدمات وابسته هستند  که بر روی یک شبکه و در ساختارهایی رقومی در دسترس قرار دارند. بورگمن[۲](۲۰۰۰) معتقد است که این اصطلاح چند معنی دارد و از نظر او این تعاریف حول دو محور قرار دارند: از دیدگاه تحقیق، کتابخانه‌های دیجیتالی مجموعه‌هایی هستند که برای جامعه بهره‌گیر گردآوری شده‌اند. از دیدگاه حرفه کتابداری، کتابخانه‌های دیجیتالی موسساتی هستند که خدماتی اطلاعاتی را در قالب رقومی فراهم می‌آورند(دیگان۱۳۸۲، ۳۶). از دیدگاه موسسه‌های عضو فدراسیون کتابخانه‌های دیجیتالی[۳]، کتابخانه‌های دیجیتالی سازمان‌هایی هستند که منابعی از قبیل کارکنان متخصص را برای انتخاب، ترکیب و ترتیب، فراهم‌کردن دستیابی معقول به مجموعه‌ها، تفسیر، توزیع، حفظ صحت و دوام آنها و نیز تضمین استفاده تمام وقت از مجموعه آثار دیجیتالی فراهم می‌سازند، به‌طوری که به‌سهولت و با هزینه مناسب مورد استفاده یک جامعه تعریف شده یا مجموعه‌ای از این جوامع قرار گیرد. این تعریف از هر نظر یک تعریف جامع و مانع است، زیرا شامل دیگر کاربردهای این اصطلاح نیز می‌شود. تعاریف دیگر به یک یا چند مورد موجود در این تعریف توجه دارند، در حالی‌که دیگر وظایف این سازمان را نادیده می‌گیرند.

یک کتابخانه دیجیتالی تحقیقاتی، برای کاربرانش به عنوان مجموعه ای از اطلاعات موجود در مکان های مختلف به حساب می‌آید و با تمام ابزارهای موجود، قابل استفاده خواهد بود.  چگونگی توسعه مجموعه در یک محیط خارج از دسترس به خوبی یک محیط قابل دسترس و فیزیکی از موضوعاتی است که کمتر توسط کتابداران پیشنهاد شده است؛ چرا که کتابخانه‌ها از نظر آنان نیازی به دسترسی به اطلاعات الکترونیکی ندارند، زیرا اطلاعات در هر جایی در شبکه قابل دسترس خواهد بود)چاندرا[۴] ۲۰۰۳، ۲۳).

منابع دیجیتالی شامل اطلاعاتی است که در پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی با حجم بسیار زیاد وجود داشته ودرقالب‌های چندرسانه‌ای، منابع شنیداری، ویدئو، عکس، متون نوشتاری و انواع مختلفی از مواد اطلاعاتی قابل دسترس است. حجم عظیم منابع اطلاعاتی با شیوه‌های خاص ذخیره‌سازی در مخازن دیجیتالی نگهداری شده و به‌سرعت در حال گسترش می‌باشد. توسعه ونفوذ بسیارزیاد این منابع در عرصه پژوهش‌های علمی، به ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی منجر شده است. کتابخانه‌های دیجیتالی نسل جدید کتابخانه‌ها و مراکز اسناد هستند که می‌توانند در عرصه‌های گوناگون نقش موثری ایفا کنند. این مراکز توانایی زیادی در ایجاد زمینه مناسب، به‌منظور بهره‌گیری سودمند از منابع دیجیتالی را دارا هستند. نکته‌ای مهم در ارتباط با منابع کتابخانه‌های دیجیتالی این است که منابع دیجیتالی در جهان نوین در مسیر همگامی و همراهی با منابع چاپی به‌دست استفاده‌کنندگان می‌رسد. بنابراین کتابخانه‌های دیجیتالی در حال حاضر تقویت کننده و پشتیبان کتابخانه‌های سنتی به‌شمار می‌آیند و در راستای اهداف کتابخانه‌های سنتی گام بر می‌دارند و نمی‌توان آن‌ها را از لحاظ هدف و محتوا با کتابخانه‌های سنتی متفاوت دانست؛ بلکه از نظر قالب و ابزار ذخیره‌سازی اطلاعات، سطوح دسترسی، سرعت، دقت و ارتباط‌های پیوسته از راه‌دور  با آن‌ها متفاوت هستند.

حفاظت مواد دیجیتالی:

به دلیل افزایش ارزش ذخیره اطلاعات در یک محیط الکترونیکی، راهبرد‌های حفاظت کتابخانه‌ای پس از انجام مجموعه‌سازی و فراهم‌آوری مواد، تحول یافته‌اند. طرح حفاظت از کتابخانه‌های تحقیقاتی، دسترسی به تمامی اجزای اطلاعاتی منابع دیجیتالی را درآینده خواستاراست؛ اما در مفهوم آن چه ما حفاظت در محیط دیجیتالی می‌نامیم نیز ابهاماتی وجود دارد. مفهوم حفاظت، به نگهداری یا باز تولید همه اجزای اطلاعاتی و نیز به حفظ کردن اصالت و اعتبار و ارزش آن ها اشاره دارد. این مفهوم برای مواد دیجیتالی پیچیدگی زیادی دارد. زیرا بستگی به اجزای اطلاعاتی در محیط الکترونیکی دارد. در حقیقت اطلاعات دیجیتالی و منابع الکترونیکی به‌طور اساسی تحقیقات دانشگاهی را تغییر داده‌‌اند. همچنان که قیمت مواد چاپی افزایش می‌یابد، دسترسی و کاربرد صورت الکترونیکی مواد نیز جذاب‌تر شده و کتابخانه‌ها نیز اقدام به سرمایه‌گذاری وسیع‌تری در این زمینه (فناوری اطلاعات) کرده‌اند. مساله مرتبط با نیاز به حفاظت منابع دیجیتالی، افزایش ضریب اطمینان به کتابخانه‌ها به‌عنوان یک تولید‌کننده خدمات دیجیتالی است که باید با اهداف موسسه‌ای و اداری سازمان مادر ارتباط داشته باشد. از آن جا که هزینه تهیه مواد دیجیتال نسبت به مواد چاپی بیشتر است و نیز این مواد نسبت به مواد چاپی آسیب پذیر تر هستند؛ لذا مساله حفاظت و نگهداری آن ها نیز از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

برای حفاظت منابع بسیار با ارزش در هنگام نقل و انتقال و نیز در تهیه رونوشت‌های دیگر، دیجیتال‌سازی می‌تواند عاملی موثردرراهبرد نگهداری و حراست از منابع اطلاعاتی سازمان‌ها محسوب شود(آندرسون[۵]۲۰۰۴، ۱). حفاظت دیجیتالی مواد بر تغییر شکل مواد آسیب دیده تمرکز دارد البته با هدف حفاظت از محتوای مواد که از حفاظت فیزیکی مواد مجزاست؛ زیرا تنها عاملی که می‌تواند نسخه تکراری فایل های دیجیتالی را بسازد، بدون آن که از محتوای آن ها کاسته شود،  فناوری دیجیتالی است.

همان گونه که بایستی با شیوه های نوین به حفاظت فیزیکی از مواد دیجیتالی پرداخت، به همان میزان حفاظت از محتوای مواد دیجیتال نیز یکی از مواردی است که بایستی به طور جدی بدان پرداخته شود؛ چرا که مواد دیجیتال بدون داشتن محتوا دارای ارزش نیستند هرچند که آن مواد بسیار هم از لحاظ قیمت بالا باشد. بعبارتی دیگر مهمترین هدف از تهیه مواد دیجیتال نگهداری اطلاعات به صورت دیجیتال است تا مدت زمان بیشتری بتوان از آن ها استفاده نمود و دیرتر خراب شوند. در صورت از بین رفتن اطلاعات و محتوا، وسائل دیجیتال نیز با آن همه تجهیزات، کارآمد نخواهند بود. یکی از آسیب هایی که ممکن است محتوای آثار دیجیتال را در معرض خطر قرار دهد، خطر سرقت اطلاعات و در واقع بی توجهی به حقوق معنوی تهیه کنندگان این آثار است که عواقب جبران ناپذیری بر پیکره فناوری اطلاعات یک جامعه می تواند داشته باشد.

‌ چالش های عدم به کارگیری مدیریت حقوق دیجیتال درعصر نوین :

در استفاده از منابع دیجیتالی باید توجه داشت که بهره‌گیری از این کتابخانه‌ها با مشکلات خاصی روبه رو است. زمان نگهداری این منابع و عمر مفید آنان و نیز مشکلات استفاده از رایانه در جنبه‌های گوناگون آن از زمره چالش‌های پیش‌روی کتابداران در مواجهه با این‌گونه منابع می‌باشد. در ارتباط با منابع اطلاعاتی که در محیط وب عرضه می‌شوند، زمان دسترسی به این گونه منابع اطلاعاتی بایستی زیاد باشد تا بتوان در فواصل مختلف به آن ها دسترسی داشت. تهیه نسخه‌های پشتیبان از منابع در صورتی که اطلاعات دچار خدشه شود، می‌تواند در حفظ اطلاعات بسیار موثر باشد. انطباق و هماهنگی میان ابزارهای فناوری با ماده اطلاعاتی که در مراحل مختلف ذخیره‌سازی، سازماندهی، بازیابی و توزیع اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد، ضروری است.

می[۶](۲۰۰۶) با بیان مبانی مدیریت حقوق دیجیتالی توضیح می‌دهد که حقوق مالکیت معنوی و هنجارهای اجتماعی در ارتباط با استفاده مجدد از محتوای دیجیتالی، کتابداران را با مشکلاتی مواجه می‌سازد که عمدتا در قالب مالکیت و بهر‌ه‌گیری از منابع دیجیتالی مطرح می‌شود. وی با تشریح دو شیوه و روش مدیریت حقوق دیجیتالی به نقش سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مرتبط پرداخته و روش‌های حقوقی و خصوصیات هر یک را در این رابطه معرفی می‌کند. علاوه بر آن با تحلیل و بررسی دو موقعیت مطالعاتی، ابعاد جدیدی از مشکلات مدیریت منابع دیجیتالی را مطرح ساخته که به‌ویژه در ارتباط با بخش نرم‌افزاری به تشریح بیشتر آن مبادرت می‌ورزد. این بخش‌ها در ارتباط با منابع دیجیتالی در معرض آسیب‌پذیری بیشتری قرار دارند. همچنین وی با طرح مباحث تخصصی در ارتباط با مدیریت حقوق دیجیتالی به نقش اثربخش آن در حمایت از حقوق مالکیت معنوی می‌پردازد و ارتباط میان آن ها را بیان می‌کند.

مقوله حقوق دیجیتالی یکی از موارد جدیدی است که مورد عنایت کتابداران قرار گرفته است. شیوه انتشار منابع دیجیتالی متفاوت از اطلاعات چاپی است. هم‌زمان با تولید بیشتر منابع دیجیتالی، برخی چالش‌های جدی و مهم نیز در ارتباط با  حفاظت از حقوق مالکیت معنوی آن ظاهر می‌شود. استفاده غیرقانونی از این‌گونه منابع افزایش یافته است. بی‌توجهی به حقوق معنوی صاحبان آثار دیجیتالی، زیان‌های قابل ملاحظه‌ای به مولفان وارد می‌سازد.  باید اظهار داشت که حمایت از حقوق پدیدآورندگان منابع دیجیتالی، در واقع سبب رشد، توسعه و گسترش فرهنگ دیجیتالی در جامعه می‌شود. چنانچه این قانون در مورد منابع و آثار دیجیتال اعمال نگردد چه بسا که بسیاری از پدیدآورندگان این آثار از انجام این امور خودداری میکنند و سعی می کنند تا آثار خود را به همان شیوه چاپی و سنتی ارائه نمایند و این باعث می شود تا جامعه از پیشرفت های روز و گسترش های بعدی در این زمینه باز بماند و نفع شخصی جای منافع عام و همگانی را در جامعه خواهد گرفت. شیوه‌های حفاظت از حقوق مالکیت معنوی یکی از مباحث مهمی است که در تحلیل وضعیت حقوقی منابع دیجیتالی باید مورد توجه قرار گیرد.  از سوی دیگر شایسته است که با سنجش معیارهای مهم در عرصه هنجارهای اجتماعی، به تحلیل حقوق مالکیت معنوی پرداخت. هر‌گونه مطالعه روش‌مند در این حوزه، بدون در نظرگرفتن ابعاد جامعه‌شناختی و روان‌شناختی آن کامل نخواهد بود. از سوی دیگر باید در تدوین مقررات و قوانین منابع دیجیتالی به ارتقاء و روزآمدسازی قوانین و تطبیق آن با وضع جاری نیز توجه داشت. کتابداران در این زمینه می‌توانند به مشاوره و راهنمایی‌های ارزنده‌ای مبادرت ورزند.

جامعه دانشگاهی که منشا اصلی تولید علم در یک جامعه به حساب می آیند در صورت همگام نشدن با پیشرفت های تکنولوژیکی روز، از بسیاری از پیشرفت های همبسته این موارد نیز عقب خواهند ماند؛ چرا که تکنولوژی و پیشرفت های آن به هم وابسته و در گرو هم و پیوسته است و نمی توان بدون گذراندن یک مرحله به مراحل بالاتر دست پیدا کرد لذا اگر در زمینه ای مشکلی ایجاد شود و حل نشود منجر به از دست دادن سایر فناوری هایی که در ادامه به وجود می آید خواهد شد که این امر به تولید علم و تکنولوژی ضرر غیر قابل جبرانی وارد می آورد.  بنابراین اگر مساله حق مولف در محیط مجازی در جامعه ای جا نیفتاده باشد ناشران و مولفان کمتر حاضر خواهند شد که آثار خود را در این قالب ارائه کنند لذا این بحث در جامعه مسکوت خواهد ماند و باعث عقب افتادن جامعه از علم روز می شود.

حق مالکیت معنوی تهیه کنندگان آثار دیجیتالی:

از نظر کلولند[۷] حق مولف یکی از موانع گسترش کتابخانه های دیجیتالی است. مفهوم فعلی حق مولف که برای منابع چاپی در نظر گرفته شده با از بین رفتن امکان کنترل نسخه ها در محیط دیجیتالی در نظر گرفته نمی شود. اشیاء دیجیتالی از ثبات کمتری برخوردارند، به راحتی کپی می شوند و چندین کاربر به طور همزمان می توانند به آن ها دسترسی داشته باشند. بر خلاف مشاغل خصوصی یا ناشران که مالکیت اطلاعات خود را دارند، کتابخانه ها در بیشتر موارد تنها محلی برای ذخیره موقت اطلاعات هستند و مسئولیت حق مولف منابع را بر عهده ندارند. این مساله مشخص می کند که کتابخانه ها همیشه قادر نیستند منابع دارای حق مولف را به طور رایگان، به صورت دیجیتالی درآورند و امکان دسترسی به آن ها را برای همگان فراهم سازند؛ لذا بایستی ساز و کارهایی برای مدیریت حق مولف ایجاد کنند. سازو کارهایی که به انها اجازه دهد اطلاعات را بدون نقض حق مولف فراهم آورند. به چنین سازو کارهایی “مدیریت حقوقی” گفته می شود.

برخی عملیات مدیریت حقوقی عبارتست از:

– تعیین و تایید کاربران.

– تعیین وضعیت حق مولف هر یک از اشیاء دیجیتالی و محدودیت های آن برای کاربرد رایگان یا پرداخت هزینه.

– مدیریت مذاکره با کاربران در رابطه با اجازه دسترسی آن ها به نسخه های متعدد یا متعهد نمودن آن ها برای یک نسخه یا ارسال درخواست به ناشر.

– پیگیری موثرامور.

به عبارت دیگر گردآوری اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن برای استفاده کنندگان، مسائل اجتماعی فراوانی را در پی دارد. افراد یا موسساتی که اقدام به ساخت کتابخانه دیجیتالی می کنند باید به مسائل قانونی و اخلاق این کار به صورت کامل واقف باشند. یکی از مسائل مهم در این زمینه رعایت حق مولف یا کپی رایت است.

ویتن[۸] و بین بریج[۹](۲۰۰۳) معتقد هستند که اصولا امکان کنترل دسترسی به اطلاعات در کتابخانه دیجیتالی بسیار کمتر از مجموعه های فیزیکی است. قرار دادن اطلاعات در کتابخانه دیجیتالی توانایی بالقوه ای برای در دسترس قرار دادن آن برای مخاطبان نامحدود در محیط مجازی فراهم می آورد.

این امر برای کاربران نتایج بسیار خوبی به بار خواهد آورد. اما واکنش ناشران به این وضعیت چه خواهد بود؟ خطری که کاربران را تهدید می کند این است که ناشران ابزارهای فنی و قانونی در اختیار بگیرند و خط مشی های محدود کننده برای کنترل دسترسی به اطلاعاتی که می فروشند ایجاد کنند.

طبق قوانین حق مولف در اختیار داشتن نسخه ای از یک مدرک دلیل بر مالکیت آن مدرک نیست. به عبارت دیگر نسخه های متعددی از هر مدرک می تواند وجود داشته باشد اما مالکیت حقوقی هر مدرک فقط برای یک فرد حقیقی یا حقوقی است. این قانون در مورد نسخه های چاپی، فایل های رایانه ای، صورت دیجیتالی شده آثار چاپی  و مدارک الکترونیکی مصداق دارد. در صورت خرید نسخه ای از یک مدرک، می توان آن را دوباره فروخت اما مطمئنا اجازه نشر دوباره آن وجود ندارد. این حق در هر حال برای مالک محفوظ است.

قانون حق مولف دارای پیچیدگی هایی است و از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اکثر کشورها پیمان برن را پذیرفته و امضا کرده اند. بیشتر کشورها اجازه تهیه کپی از یک اثر به منظور پژوهش را به افراد می دهند این مفهوم به “استفاده مجاز” مشهور است. اما کپی برداری به منظور نشر یا فروش ممنوع می باشد.

با توجه به روش کار رایانه ها به طور کلی و وب به طور خاص، این سوال برای همگان پیش می آید که شاید در عصر دیجیتال معیار نسخه برداری در مورد قانون حق مولف معیار مناسبی نباشد. محدودیت های قانونی حق مولف برای اداره و کنترل استفاده از منابع کافی نمی باشد چرا که نسخه های قانونی اطلاعات دیجیتالی به طور معمول ایجاد می شوند. رایانه ها در صورت  دسترسی به اطلاعات، نسخه های داخلی فراوانی تهیه می کنند و این نسخه های  تهیه شده چندان قانونی به نظر نمی رسد. در دنیای دیجیتال تهیه نسخه کپی کاملا وابسته به روش کار رایانه ها است و این روش ها با استفاده از قانون حق مولف قابل کنترل نیستند(نبوی ۱۳۸۴، ۵۹-۶۲).

در سال ۱۹۹۸ مجلس امریکا قانون حق اثر دیجیتال را تصویب کرد که تغییرات قابل ملاحظه ای را در قانون حق اثر به وجود آورد. صرف نظر از بخشی که در رابطه با طراحی بدنه اصلی آن بود، تقریبا تمامی قوانین در ارتباط با فعالیت های دیجیتال بر روی شبکه ها بودند.

بر اساس این قانون فراهم کنندگان سرویس های پیوسته در ایالات متحده شامل کتابخانه ها و موسسات آموزشی به شدت از پیگیری های قانونی مربوط به تخلفات حق اثر که بدون اطلاع آنها رخ می دهد دفاع می کنند. برای رسمیت بخشیدن به این امر قوانین خاصی بایستی به جریان بیفتد. سازمان باید کاربران را با قوانین حق اثر آشنا کند و سیاست هایی برای پایان دادن به تکرار تخلفات داشته باشد. تبعیت از شرایط خاص برای کاهش تجاوزات مربوط به منابع، پشتیبانی از معیارهای فنی استانداردهای صنعتی و آگاه نمودن اداره حق اثر جهت دریافت توضیحات حقوقی برای به کار بردن این قانون پیشنهاد می شود. این قانون صراحتا برخی از فعالیت هایی که برای عملکرد کتابخانه های دیجیتالی بنیادی هستند را مجاز می سازد، لذا به فراهم کنندگان اجازه می دهد تا تسهیلاتی را برای کاربران جهت تجهیز مواد مانند سایت های وب، برقراری ارتباط فرامتنی و به کارگیری موتورهای جستجو ارائه دهند.

اکثر مردم پذیرفته اند که قانون حق مولف باید تعادلی بین دستیابی عمومی به اطلاعات و انگیزه های اقتصادی برای صاحبان و ناشران اطلاعات فراهم آورد.

تا سال ۱۹۹۸ بن بستی وجود داشت که احتمالا مفید نیز بود. قوانین موجود برای مجاز کردن مرحله اول انتشار الکترونیکی و کتابخانه های دیجیتالی کافی بود. اشکال اساسی در درک مسائل زیربنایی بود. سرانجام نیاز به بیانی قانونی احساس شد، اما بهتر بود به جای آن که شتاب زده قانون گذاری شود ابتدا الگوهای نمایان شده به کار برده می شد(آرمز ۱۳۸۰، ۱۶۲-۱۶۷).

نتیجه گیری:

سهولت در استفاده از اطلاعات کتابخانه، صرفه جوئی در وقت، کاهش فضای نگهداری منابع، تسهیل در امر پاسخ گوئی به نیازهای اطلاعاتی کاربران و حمل و نقل سریع و به صرفه اطلاعات از جمله دلائل به وجود آمدن کتابخانه های دیجیتال در عصر نوین است. منابع دیجیتالی شامل اطلاعاتی است که در پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی با حجم بسیار زیاد وجود داشته ودرقالب‌های چندرسانه‌ای، منابع شنیداری، ویدئو، عکس، متون نوشتاری و انواع مختلفی از مواد اطلاعاتی قابل دسترس است. حجم عظیم منابع اطلاعاتی با شیوه‌های خاص ذخیره‌سازی در مخازن دیجیتالی نگهداری شده و به‌سرعت در حال گسترش می‌باشد. توسعه ونفوذ بسیارزیاد این منابع در عرصه پژوهش‌های علمی، به ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی منجر شده است. دیجیتالی شدن منابع اطلاعاتی صرف نظر از تمامی فوایدی که هم برای کاربران اطلاعات و هم برای کتابداران به همراه دارد، باعث به وجود آمدن سوء استفاده از اطلاعات نیز شده است که قابل چشم پوشی نخواهد بود. بی‌توجهی به حقوق معنوی صاحبان آثار دیجیتالی، زیان‌های قابل ملاحظه‌ای به مولفان و در نهایت به جامعه وارد می‌سازد.  باید اظهار داشت که حمایت از حقوق پدیدآورندگان منابع دیجیتالی، در واقع سبب رشد، توسعه و گسترش فرهنگ دیجیتالی در جامعه می‌شود. در واقع باید تعادلی بین دستیابی عمومی به اطلاعات و انگیزه های اقتصادی برای صاحبان و ناشران اطلاعات به وجود آید. استفاده از قانون حق مولف در محیط مجازی باعث می شود تا هم منافع حاصل از دیجیتالی کردن اطلاعات به قوت خود باقی بماند و هم ناشران و مولفان در این میان متضرر نشوند و حقوق مادی و معنوی این افراد محفوظ باقی بماند. با توجه به تصویب قانون حق مولف اما باز هم شاهد عدم توجه کافی به این مساله در بسیاری از جوامع هستیم به خصوص در زمینه آثار دیجیتال این امر بسیار مشاهده می شود و کنترل و حفاظت منابع دیجیتالی به مراتب بسیار مشکل تر از منابع چاپی است که روند این امر زیان قابل توجهی را به جوامع وارد می آورد و آن ها را از پیشرفت هایی که بعد از این تکنولوژی وارد بازار خواهد شد باز خواهد داشت.

منابع و ماخذ:

۱- آرمز، ویلیام وای(۱۳۸۱). کتابخانه های دیجیتالی. ترجمه فرزانه شکوری. تهران: قو، چاپار.

۲- کاردان نشاطی، محمد(۱۳۸۲). کتابخانه های دیجیتالی. تهران: چاپار.

۳- نبوی، فاطمه(۱۳۸۴). کتابخانه دیجیتال؛ مبانی نظری، محتوا، ساختار، سازماندهی و استانداردها و هزینه ها(همراه با نگاهی به برخی کتابخانه های دیجیتالی خارجی و داخلی). مشهد: سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.

۴- Anderson, Cokie G.; Maxwell, David C.(2004). Starting a digitization center. Oxford: Chandos Publishing.

۵- Arms, W.(2000). digital libraries. MIT press7.

۶- Borgman, C.L.(2000). From Gutenberg to the global information infrastructure: access to information in the networked world. MIT press.

۷-Chandra,Ramesh&Shrivastava,A.P(2003). Information preservation and library management . India: Kalpaz publications.

۸-Cleveland, Gary(1998). Digital libraries: definitions, Issues and challenges.;[21screen].Available http://www.ifla.org/VI/5/udtop8/udtop8.htm.accessed may 5,2004.

۹- May, Christopher (2006). Digital Rights Management: The Problem of Expanding Ownership Rights. Oxford: Chandos Publishing.

۱۰- Witten, Ian H.; Bainbridge, David(2003). How to build a digitl library. Amsterdam. Morgan Haufmannpub.

[۱] – Arms

[۲] – Borgman

[۳] – Digital Library Federation (DLF)

[۴] – Chandra, Ramesh

[۵] Anderson, Cokie G

[۶] – May

[۷] Cleveland, Gary

[۸] -Witten, Ian H

[۹] – Bainbridge, David