عطف: استادان این حوزه سکوت کردند
رییس انجمن کتابداری ایران: موافق نیستم آنها سکوت نکردند!
مقدمه:
پست “کتابدار” را از مدارس حذف کردند، خیلی ساده. پرونده این ماجرا نیزرو به اتمام است. آرارم آرام از خاطره ها میرود و تمام!بعید است که همه چیز بازگردد سر خانه اول.کتابداران هم حرف هایی زدند،تلاش هایی کردند اما کسی نشنید و ندیدو نشد و پاشنه بر همان سمت و سو چرخید که آقای وزیر آموزش و پرورش گردانده بود! تحلیل و تفسیر این مساله مجالی دیگر میخواهد اما در گفتگوی کوتاه شما با نظرات دکتر سعید رضایی شریف آبادی ریس انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران پیرامون این مساله و همچنین واکنش کتابداران آشنا میشوید، ناگفته نماند که انجمن نیز در این باره نامه ای منتشر کرده که حالا به گمانم همه از آن باخبرند اما آن نامه تا این زمان که این گفتگو منتشر میشود راه به جایی نبرده است!
عطف: بگذارید این گفتگو را از جدید ترین موضوع شروع کنیم. جریان آموزش و پرورش و حذف پست کتابدار در مدارس واکنش نامطلوبی میان کتابداران به ویژه کسانی که فارغ التحصیل میشوند داشت. نظر شخص شما صرفا به عنوان یک متخصص در این حوزه چیست و حذف این پست را در مدارس چگونه تحلیل میکنید؟
دکتر رضایی شریف آبادی :متاسفانه جایگاه کتابداری و کتابداران نه تنها در آموزش و پرورش بلکه در بسیاری از سازمانهای دولتی از جمله سازمانهای فرهنگی و آموزشی جایگاه مطلوب و در خور شان این رشته نیست. نتیجه چنین عدم شناختی حذف پست کتابدار در وزارتخانهای می شود که متولی آموزش و پرورش کشور است. وقتی که در اکثر قریب به اتفاق مدارس کشور جائی برای کتابخانه وجود ندارد و یا اگر هم فضائی به کتابخانه اختصاص داده شده، بی خاصیت ترین و متروک ترین بخشهای سازمان است که تنها برای رفع تکلیف کتابخانه نامیدهاند، می توان انتظار داشت که کارمندان مغضوب و بی خاصیت را هم به آن محل تبعید کنند و اسمش را بگذارند کتابدار! ما در مدارسمان در سراسر کشور چند نفر کتابدار آموزشگاهی فعال، عاشق و عالم به حوزۀ کتابداری و اطلاعرسانی داریم؟ و اگر هم داریم چند نفر مدیر مدرسه داریم که حامی این همکاران دلسوز خود باشند؟ متاسفانه زمانی که چنین نگرش منفی نسبت به شغل کتابداری و ضرورت کتابخانه در مدارس وجود داشته باشد، حذف آنهم کار چندان دشواری نیست و چه بسا مورد استقبال و تشویق هم ناآگاهان قرار گیرد.
عطف: بسیاری از کتابداران نسبت به این امر معترض بودند و میشود حدس زد که معترضین بیشتر از میان جوانانی بودند که به تازه گی فارغ التحصیل شده اند یا در شرف فارغ التحصیلی هستند و به این مساله تحت عنوان از دست رفتن فرصت شغلی نگاه میکنند.آیا این اعتراضات از نظر شما منطقی بود و یا هست؟ و آیا اصولا آموزش و پرورش مسول ایجاد فرصت شغلی برای کتابداران است؟
دکتر رضایی شریف آبادی :عرض کردم که متاسفانه هرگز در آموزش و پرورش ما فرصت شغلی مناسبی برای فارغالتحصیلان کتابداری وجود نداشته است. استخدام اینگونه فارغالتحصیلان در آموزش و پرورش یک استثناء بوده تا یک اصل. بنابراین فکر نمیکنم با این نگرشی نسبت به کتابخانههای مدارس وجود داشته حدف پست کتابدار هم تهدیدی برای از بین رفتن فرصت شغلی به حساب آید. تهدید زمانی جدی است که هر مدرسه یک کتابخانه و کتابدار داشته باشد. اما زمانی که به قول فرمایش وزیر محترم آموزش و پرورش، ما در کشورمان ۷۰ هزار مدرسه بزرگ داریم که کتابخانه آنها مشغول فعالیت هستند و چون منع قانونی برای استخدام این تعداد کتابدار وجود دارد پس مدیریت کتابخانههای مدارس را به مدیران مدارس و دانشآموزان میسپاریم چه تهدیدی وجود دارد. آیا هرگز مسولین آموزش و پرورش به فکر این راهحل میافتند که کمبود مثلا معلم ریاضی را از خود دانشآموزان و یا مدیران تامین کنند؟فرصت شغلی زمانی تهدید میشود که شناخت کافی در گذشته وجود داشته و امروز کسی تیشه برداشته باشد و بخواهد به آن ریشه محکم بزند. هرگز چنین نبوده است!
عطف: به نظر من در جامعه ای که کتاب نمیخواند و مدام هم فریاد فرهنگ سازی سر میدهد حضور یک کتابدار در مدارس و تنظیم امور کتابخانه و تشویق دانش اموزان به مطالعه از بدیهی ترین دلایل ضرورت حضور کتابدارن در مدارس است ایا موافق هستید؟
دکتر رضایی شریف آبادی : بسیار خوب! حالا رسیدیم به نقش کتابدار مدارس و جایگاه کتابخانههای آموزشگاهی!
در کشورهای توسعه یافته که آمار سرانه مطالعه آنها قابل قیاس با کشور ما نیست و دین رسمیشان با ‘اقراء’ شروع نشده، دلخوش نمی کنند به برگزاری چند تا همایش و نشست در باب توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی و تشکیل سازمان و کمیته و … که یک عده آنجا جمع شوند و برای فرهنگ مطالعه جان نثاری کنند. اینها فهمیدهاند که فرهنگ مطالعه را باید از طفولیت در وجود فرزندانش رشد داد. فرهنگ مطالعه جائی رشد میکند که از اصلیترین بخشهای مهدکودکها و مراکز پیشدبستانیاشان کتابخانه‌هاست. کتابدار بخشی از کادر اصلی این مراکز است و کتابخانه بخش اصلی زندگی روزمره این نونهالان است. حذف کتابدار در این کشورها دور از ذهنتر از حذف معلم ریاضی است. دانشآموز نمیتواند کتابخانهاش را بدون کتابدار متصور شود. البته فراموش نکنیم که کتابدار در این کشورها معنای واقعی خودش را دارد نه هرکس که در انباری مدرسه را که تعدادی کتاب در آن چیدهایم را باز و بسته کرد اسمش را بگذارند کتابدار. کتابدار نقشی آموزشی دارد همچون سایر همکارانش که به کلاس درس میروند و تنها تفاوتش اینست که دانشآموزان هستند که مشتاقانه بسوی این معلم دلسوز میآیند در محلی بنام کتابخانه.
ما گله میکنیم از اینکه نظام آموزشی ما دچار اشکال است و باید از آموزش یکسویه و توصیفی به سوی آموزش دو سویه و تفکر انتقادی حرکت کنیم، آنوقت انتظار داریم که این مسئله بدون فراهم کردن زمینههای آن اتفاق بیافتد. اینچنین نخواهد شد.
عطف: چرا و چگونه هست که هیچ کدام از اساتید و متخصصان این حوزه تا کنون در این باره حرفی نزده اند؟ تحلیلی نداشته اند؟ به هر حال حذف پست کتابدار از مدارس یک امر ساده نیست و به گمان من بسیار استراتژیک است و در دراز مدت یقینا تاثیرات منفی خود را نشان میدهد اما واقعا سوال اینجاست که چرا متخصصان این حوزه و اساتید هیچ کدام حرفی نزدند و نمیزنند؟ ایا این سکوت تاثیر منفی بر روحیه نسل جوان کتابداری نمیگذارد؟ اقای دکتر من فکر میکنم سکوت اساتید و متخصصان و تحلیل نکردن نتایج دراز مدت چنین تصمیم گیری هایی نتایج ناخوشایند چند وجهی برای این حوزه دارد. اینکه به جوان تر ها تلویحا میفهماند که اساتید و متخصصان تنها وقتی نظر میدهند و یا صحبت میکنند که مساله فقط به خودشان ربط داشته باشد! یک جور محاسبه سود و زیان. آیا شما اینطور فکر نمی کنید؟ آیا فارغ التحصیلی که به نگاه یک فرصت شغلی را از دست میدهد و میبیند اساتیدش سکوت میکنند نباید فکر کند که مساله او، مساله استادانش نیست؟ این حس قطعا همبستگی درونی حوزه را شکننده میکند. لطفا نظر خودتان را در این باره بفرمایید.
دکتر رضایی شریف آبادی : موافق نیستم که همکاران ارجمند بنده هیچ حرفی در این زمینه نزدهاند و سکوت کردهاند. البته همانگونه که در بالا توضیح دادهام بدلایلی که ذکر شد متاسفانه در کشور ما این قضیه یک تهدید جدی برای فرصت شغلی کتابداران به حساب نمیآید.
عطف: البته میدانیم که انجمن بیانیه ای خطاب به دبیر شورایعالی اموزش و پرورش صادر کرده است که قابل تقدیر است و امضا شما پای آنست . در این نامه آمده است: ” انجمن علمی کتابداری…..این تصمیم را شتابزده و خلاف روند استفاده بهینه ……..و ان را تیر خلاص بر کتابخانه های اموزشگاهی تلقی میکند ……” این عبارت به گمان من جان آن بیانیه است اما موضوع اینست که این نامه به اندازه ای که نیاز بود رسانه ای نشد و تاثیر نگذاشت و اموزش و پرورش را وادار به واکنش نکرد. چرا؟
دکتر رضایی شریف آبادی : موضع انجمن، موضعی علمی بوده و مایل نیستیم که برداشتهای سیاسی از این مساله شود. مشغول رایزنی با همکاران هستیم که ادامه کار به چه صورت باشد. خوشبختانه اقداماتی در این زمینه هم صورت گرفته که امیدوارم مجموعه این فعالیتها بزودی رسانهای شود و همه اینها به خیر وصلاح مملکت و دانشآموزان باشد و موجب شناخت بیشتری نسبت به نقش کتابخانههای مدارس و کتابداران دانشآموخته در این رشته شود.
عطف: اقای دکتر ما میدانیم که انجمن یک نهاد علمیست ونه صنفی. وشاید وظیفه اش پیگیری این امر نباشد ولی خب موضع گیری شما از زاویه علمی و تخصصی به این مساله بوده است . این نامه خطاب به دبیر شورایعالی اموزش و پرورش نوشته شده است ، درباره محتوی این نامه و اینکه چگونه میتوانست باشد حالا حرفی نمیزنیم و لی چرا این نامه را به مراجع دیگر نظیر مجلس نفرستادید؟ مثلا برای کمیسیون فرهنگی مجلس. و یا چرا نامه را با جزییات و دلایل مستدل و مفصل تر خطاب به خود اقای وزیر ننوشتید؟ چرا نامه را به ریاست جمهوری نفرستادید. بالاخره اگر مراجع گوناگون را مطلع میکردید حتما تاثیر بیشتر داشت . آیا اینطور فکر نمیکنید؟
دکتر رضایی شریف آبادی : همانگونه که عرض کردم اقدامات خوبی در اعتراض به این موضوع صورت گرفته و بزودی به اطلاع عزیزان خواهد رسید. اما باز هم تاکید می کنم که انجمن این موضوع را از دیدگاه علمی بررسی خواهد کرد و مایل به ورود جناحبندیهای سیاسی نیست.
عطف: در خاتمه فکر میکنید حذف این پست در دراز مدت چه مضراتی داشته باشد و آیا فقط کتابداران هستند که متضرر میشوند؟
دکتر رضایی شریف آبادی :بزرگترین ضرر را نظام آموزش و پرورش کشور و گسترش فرهنگ مطالعه و تفکر انتقادی در جامعه خواهد کرد. کتابداران دلسوز و عاشق خدمت ضرری از این قضیه نخواهند کرد و فرصتهای شغلی آنها همیشه وجود داشته و کتابدار خوب بیکار نخواهد ماند.
آقای دکتر متاسفم که تلاش های شما فعلا به جایی نرسیده و همکاران و دوستان شما هم فعلا درگیر مسائل شخصی شون هستن و البته باید بهتون بگم کخ تلاشهای شما به جایی نمیرسه اینو در کامنت فبلی هم گفتم.آقای دکتر رضایی با خودتون و با مخاطبان صریح حرف بزنید.انجمن کمترین و کوچکترین اثری در وضعیت کتابدارن نداره.به خدا دیگه داره گریه م میگیره از این وضعیت.
خانه از پای بست ویران است
جناب آقای رضایی که می فرمایید کتابدار خوب بیکار نمی ماند و فرصت شغلی برایش باقیست.بنده با بیش از ۱۱ سال سابقه کتابداری با همکاری سازمان محل کارم به کشور دیگری جهت ادامه تحصیل رفتم با این شرط که برگردم به ایران و در محل کارم تغییراتی در کتابخانه ایجاد کنم(البته هزینه تحصیل را خود شخصا بپردازم).به محض بازگشت آقایان دولتی دیگری……..بر مسند مدیریتی سازمان بودند و وقتی قرارمان را برایشان شرح دادم از بنده سوال کردند؟ اصلا چرا رفتید خارج از کشور برای تحصیل؟ و اصلا پولش را از کجا آوردید؟ ۴ نفر از مدیران بخشهای مختلف سازمان به شدت از بنده حمایت کردند که بازگردم زیرا به بنده نیاز داشتند ولی ایشان فرمودند می دانم حضور ایشان ضروریست ولی قرارداد شان را امضا نمی کنم.پس از مدتی اشخاص دیگری که فقط متعهد بودند نه متخصص را جایگزین کردند.ایشان خود نیرو در آب نمک خوابانده بودند.