جامعه اطلاعاتی یا جامعه معرفتی : چالشها و فرصتها

چکیده

از آنجایی که جامعه امروز ما دائما” در حال تغییر و پیشرفت است، این تغییرات باعث بوجود آمدن جامعه ای تحت عنوان جامعه اطلاعاتی یا به تعبیری جامعه معرفتی یا دانشی گردیده است.جامعه ای که الگوهای زندگی، شغلی، آموزشی، تجاری،و حتی اوقات فراغت آن متاثر از پیشرفت اطلاعات است.در این جوامع اطلاعات حرف اول را میزند؛ از این رو مهمترین مولفه آن اطلاعات و مهمترین کارگزار آن تکنولوژی اطلاع رسانی است.لذا جهت بهره برداری از جامعه اطلاعاتی نیازمند مهارتهایی هستیم که تحت عنوان سواد اطلاعاتی، سواد کتابخانه ای، و چگونگی اطلاع یابی از آنها یاد می شود.جامعه اطلاعاتی مانند هر پدیده جدیدی فرصتها و چالشهایی را با خود به همراه دارد، که در قسمت پیشنهادات ضمن اشاره به پیشنهادهای یونسکو راه حل هایی چند برای بهره گیری بیشتر و کاهش چالشها ارائه شده است.

مقدمه
دنیای امروز وارد دور جدیدی از روابط و قواعد شده است و ما در آستانه ورود به دنیای دیگری هستیم. دنیایی که آن را فوق مدرن نامیده‌اند. ویژگی دنیای مدرن چیرگی وسایل ارتباط جمعی بصورت مونولوگ است. تلویزیون، رادیو، نشریات و… همه ابزارهای اطلاعات رسانی مدرن هستند ولی اینترنت و نظم نوین اینترنتی ویژگی دیالوگ بودن را داراست. در تلویزیون ما بیننده‌ایم. در کتاب خواننده‌ایم و در رادیو شنونده‌ایم ولی در اینترنت ما می‌بینیم، می‌خوانیم و می‌شنویم و نقد می‌کنیم، پاسخ می‌دهیم، سایت شخصی می‌سازیم، در رای‌گیری‌های ماشینی (Voting) شرکت می‌کنیم و حضور داریم.
انقلاب فناوری اطلاعات در سالهای اخیر تاثیر فراوانی بر جریان تحولات اجتماعی و اقتصادی در سراسر کره خاکی گذاشته است.صاحبنظران در صددند با عناوین مختلفی مانند عصر فرا صنعتی و عصر جهانی شدن جامعه فعلی را تعریف کنند.نقش و اهمیت فزاینده کاربرد اطلاعات باعث شده تا برخی از کشورهای صنعتی جهان در ردیف جوامع اطلاعاتی به حساب آیند. در این گونه جوامع کیفیت زندگی به اطلاعات و بهره وری از آن متکی است.فناوری شبکه ،فناوری ارتباطات دور ، سیستم های رایانه ،مخابرات،ذخیره اطلاعات، اینترنت،چندرسانه ای ها، نرم افزارها،و انواع مختلف فناوریهای دیگر را شامل میشوند.بنا براین جامعه اطلاعاتی مبتنی بر شبکه و فناوری اطلاعاتی است.در این جوامع بر خلاف کشورهای صنعتی که اساسا” به قدرت مکانیکی وابسته بودند همه چیز نیازمند رایانه و عصر اطلاعات است.

تاریخچه

از دهه ۱۹۷۰ به بعد در غرب و بویژه در برخی از کشورهای پیشرفته تحولات عظیمی در زمینه اطلاعات و اطلاع رسانی صورت گرفته است.در دهه ۱۹۸۰ کامپیوتر وارد خانه‌ها و ادارات شد، تشکیلات اقتصادی دارای بخش اطلاع‌رسانی گردید و داد و ستدهای جهانی و بین المللی در طول شبانه روز از طریق شبکه های ارتباطی با سرعت بیشتری صورت می پذیرفت و عامل تعیین کننده‌ای در زندگی مردم به شمار می‌رفت. در دهه ۱۹۹۰ مردم با ساعات کار کمتر، بازده کاری بیشتری را ارائه می دهند و کارهای اداری، بدون تبادل کاغذ صورت می پذیرد، درست مانند کلبه الکترونیکی که در این دهه بیش از یک افسانه می نماید . انقلاب الکترونیکی در اواسط سده بیستم و رشد روز افزون کاربرد ریزپردازنده های الکترونیکی در محصولات مختلف و همچنین کاهش بهای تمام شده آنهااز یک سو و نیاز بشر به استفاده از اطلاعات از سوی دیگر موجب پدید آمدن موج اطلاعات و پدید آمدن جامعه ای تحت عنوان جامعه اطلاعاتی گردید.

در این راستا تعاریفی چند از اندیشمندان را در مورد جامعه اطلاعاتی بیان کرده وبه مقایسه جامعه اطلاعاتی با جامعه معرفتی می پردازیم.

تعاریف جامعه اطلاعاتی

متفکران و صاحبنظران زیادی مانند تافلر ، شیلر،مارتین، لیوتار و …تعاریف خود را در این حوزه ارایه داده اند از این میان ویلیام مارتین در زمره اولین کسانی است که موضوع جامعه اطلاعاتی را مطرح نموده است.او معتقد است که هرچند واژه جامعه اطلاعاتی از دهه ۱۹۸۰ به بعد متداول گشته است ولی تعریف واحدی از آن ارائه نشده است.به عقیده وی “جامعه اطلاعاتی جامعه ایست که در آن کیفیت زندگی همانند چشم اندازهای تحولات اجتماعی و توسعه اقتصادی به میزان زیادی به اطلاعات و بهره برداری از آن وابسته است.”(شعبانی،۱۳۸۵)

جامعه اطلاعاتی و جامعه معرفتی
واژه چامعه اطلاعاتی و جامعه معرفتی غالبا” به طور قابل معاوضه ای به کار میروند تا فاکتورهای چنین جوامعی را بدین صورت مشخص کنند:
1- دانش عامل تولید است
2- فرهنگ تولید دانش با سطح بالای آموزش حمایت می شود
3- تمرکز بر روی محتوای دانش ست نه صرفا” به کارگیری فناوریهای جدید
4- اندازه گیری کیفی استفاده و دسترس پذیری به جوامع اطلاعاتی مدرن
5- تعداد دانشمندان یک کشور
6- مبانی که صرف تحقیق و توسعه به عنوان درصدی از پیشرفت تولیدات داخلی شده است.
7- توانایی تولید و صدور تکنولوژی بالا

اخیرا” گرایشی جهت استفاده از واژه جامعه معرفتی به جای جامعه اطلاعاتی بوجود آمده است.این بدین دلیل است که knowledge بر منابعی دلالت می کند که غنی تر ،سازمان یافته تر،پیچیده تر،و کیفی تر از Information است.زمانی که واژه جامعه معرفتی را به جای جامعه اطلاعاتی در نظر میگیریم تغیراتی لحاظ می شود که عبارتند از:

Knowledge society Information society

Knowledge technologies (e.g. collaborative software)
Production
Analysis, evaluation
Content
Judgment
Texts
Outcomes
Quality
Validity
Truth, trust
Information and communication
technologies
Collection
Dissemination
Packages
Measurement
Facts
Outputs
Quantity
Reliability
Accuracy

بنابراین جامعه معرفتی به عنوان جامعه ای که در چهارچوب اقتصادی کار می کند تعریف می شود.

دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی جامعه اطلاعاتی را از جنبه های زیر بررسی نموده و مورد توجه قرار داه است:
1- دیدگاه فناورانه
مطرح ترین تعریف جامعه اطلاعاتی بر دیدگاه فناورانه بنا شده است.ارتباط رایانه و مخابرات و تاثیر این دو در تمامی ارکان زندگی انواع گوناگونی از اطلاعات را ایجاد کرده اند که به صورت رقمی درآمده است.و پیشرفتهای اخیر در ذخیره و بازیابی اطلاعات منجر به کاربرد فناوریهای اطلاعاتی در تمامی ارکان زندگی روزمره گردیده است. امروزه پدیده های کم و بیش آشنایی همانند تجارت الکترونیک ،دولت الکترونیک،آموزش مجازی و بانکداری الکترونیکی از علائم جامعه اطلاعاتی محسوب میشوند و همگی نشان میدهند که فناوری با تغییر بنیادین منجر به شکل گیری نوع جدیدی از جوامع تحت عنوان جامعه اطلاعاتی شده است.
2- دیدگاه اقتصادی
اقتصاد مبتنی بر اطلاعات، اساسا” نوعی اقتصاد خدماتی است که با سایر جنبه های اقتصادی تفاوت کلی دارد . در نظام های اقتصادی پیشرفته کسب و کارهای خدماتی مبتنی بر اطلاعات و دانش، روز به روز در موقعیت بهتری قرار میگیرد به طوری که میتوان گفت: امروزه ادامه فعالیت بازارهای جهانی بدون کمک و استفاده از قدرت رایانه ها امکان پذیر نمی باشد.
3-دیدگاه فرهنگی
در جهان کنونی از نظر حجم اطلاعات در گردش افزایش شگفت انگیزی رخ داده به نحوی که ما با پدیده انفجار اطلاعات روبرو هستیم.که این امر خود باعث شده بسیاری از مردم به طور قابل توجهی به اطلاعات دسترسی پیدا کنند.در این میان برخی از کلمات مانند “دور ” معنای قدیمی خود را از دست داده اند چراکه ارتباطات واژه online را به رقابت از “دور” مطرح ساخته است.
4- دیدگاه شغلی
در این دیدگاه یک استدلال ساده وجود دارد و آن این است که ما زمانی به یک جامعه اطلاعاتی میرسیم که برتری ازآن مشاغل اطلاعاتی باشد.

۵- دیدگاه مکانی
در این دیدگاه تاکید عمده بر شبکه های اطلاعاتی است که که بعد مکان زمین و فضا را از بین برده و دسترسی به گزینه های دست نیافتنی را امکان پذیر میسازد.

علی رغم وجود این طبقه بندی و مطرح شدن آن در بسیاری از متون ، فرانک وبستر در مقاله خود به نقد این ۵ دیدگاه پرداخته و نکات جالبی را یاد آورشده است. رویکرد او به مفهوم جامعه اطلاعاتی بدین قرار است:

۱- دیدگاه فناورانه:

مسائل مطرح شده در این بخش که ارتباطات رایانه و مخابرات را جزءلاینفک جامعه اطلاعاتی میداند اولین چالش را در ذهن وبستر برانگیخته است. او معتقد است اگر تمامی ارکان این جامعه بر پایه ارتباطات و رایانه است چرا به جای جامعه اطلاعاتی مفهوم عصر خودکار یا جامعه تکنولوژی پیشرفته ،جامعه سایبر عصر ربوتیک را به کار نبریم؟! و اصلا” چه دلیلی دارد جامعه ای را که مبتنی بر ارتباطات است به جای جامعه ارتباطی جامعه اطلاعاتی بخوانیم؟

۲- دیدگاه اقتصادی
در اینجا میتوانیم زیر رده های از اطلاعات تحت عنوان اقتصاد اطلاعات را داشته باشیم. تئوری های داده شده در جامعه اطلاعاتی به انداره گیری کمی اطلاعات توجه کرده اند و در حقیقت ارزش اطلاعات در این جامعه به درستی مفهوم نشده است.

۳- دیدگاه فرهنگی
ما در عصر رسانه ها زندگی میکنیم و رسانه ها باعث گسترش ارتباطات و اطلاعات در بین جوامع گشته اند. اما همین امر پدیدهای تحت عنوان انفجار اطلاعات را بوجود آورده است که در بسیاری از موارد دیگر معنای اطلاعات برای بسیاری قابل درک و فهم نیست و در بسیاری از مواقع از قافله اطلاعات عقب می ماینیم و نمیتوانیم خود رابا این موج همراه کنیم.

۴- دیدگاه شغلی
بسیاری از مشاغل اطلاعاتی مانند وکلا و معلمان نسبت به بسیاری از مشاغل غیر اطلاعاتی مانند سوپر مارکت داران،کارگران کارخانه ها و مشاغلی از این دست استفاده کمتری از فناوری اطلاعت می کنند.
دانشمندان علوم اجتماعی درمورد پیچیدگی جزییات مشاغل افراد چیز زیادی نمیدانند و در واقع نمیتوانیم نوعی تقسیم بندی به صورت کار اطلاعاتی و کار غیر اطلاعاتی داشته باشیم.این نقد مطرح می شود که اگر در جامعه اطلاعاتی برتری ازآن مشاغل اطلاعاتی پس تکلیف سایر مشاغل چه می شود و اینکه اصولا” چه تعاریفی از مشاغل اطلاعاتی شده و آیا آنها واقعا” دقیق هستند؟

۵- دیدگاه مکانی

این حرکت سریع به سوی شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی بسیاری از افراد و حتی مشاغل را دچار سرگردانی نموده است.در چنین حالتی برررسی کیفیت اطلاعات و حتی صحت آن بسیار دشوار می شود و موجهای اطلاعات نادرست به خاطر ماهیت شبکه خیلی سریع در سراسر جهان پراکنده میشوند.

علاوه بر این او معتقد است که تعریف جامع و مانعی از اطلاعات وجود ندارد ودر چنین حالتی ما قادر نیستیم به راحتی بحثی را تحت عنوان جامعه اطلاعاتی مطرح کنیم.

مولفه ها و کارگزاران جامعه اطلاعاتی

همانطور که از نام جامعه اطلاعاتی بر می آید مهمترین مولفه این جامعه اطلاعات، و مهمترین کارگزار آن تکنولوژی اطلاع رسانی است. در این میان اطلاع رسانی ملی مهمترین رکن شبکه اطلاع رسانی را تشکیل میدهد. نظامهای اطلاع رسانی مجموعه هدفمندی از عناصر مادی (نهاد ملی اطلاع رسانی،نیروی انسانی،تجهیزلت،سخت افزاز،متون و مدارک) و غیر مادی(قوانین ، مقررات،آیین نامه ها ، استانداردها،ضوابط و شرایط مورد توافق) است که در جهت تحقق اهداف نظام ملی اطلاع رسانی به تعامل و سازگاری میرسند.(محمدی اصل،۸۱)

ساختار جامعه اطلاعاتی

با الهام از پارسونز ساختار جامعه اطلاعاتی در چهار سطح اقتصادی،سیاسی،اجتماعی، و فرهنگی مطرح میشود.در سطح اول جامعه اطلاعاتی مبتنی بر اقتصاد اطلاعات یا به عبارتی صنایع اطلاعاتی است.در سطح دوم سیاست جامعه اطلاعاتی وتاثیر نوآوریهای جدید اطلاع رسانی،شبکه ها ، تسریع در مبادله اطلاعات بر برنامه ها و طرح ها مطرح میشود.در سطح سوم سخن از تلفیق نظام های اجتماعی و جامعه ای در جامعه اطلاعاتی است؛ و سرانجام در چهارمین سطح توجه به فرهنک در ساخت جامعه اطلاعاتی مطرح میشود. (جناب زاده،۱۳۸۷)

زیرساختهای فنی- اجتماعی جامعه اطلاعاتی
محققان برای استقرار جامعه اطلاعاتی عوامل بسیاری را بیان میکنند که مهمترین آنها به شرح زیر است:
– زیرساختهای ارتباط از راه دور
– زیرساختهای مرتبط با دانش
– زیرساختهای فناوری رابط اطلاعات

زیرساختهای ارتباطی بیان کننده شبکه هایی است که به طور فیزیکی انتقال و ارتباط را تامین میکنند و بیشتر ناظر به وجه سخت افزاری تحقق جامعه اطلاعاتی است. زیرساختهای مرتبط با دانش معطوف به سازمان،روشها،و پردازش اطلاعاتی است که مورد نیاز کاربران مختلف بوده و بیشتر ناظر به اندیشه ای خلاق و خبرگی متخصصان اندیشمندان و فناوران است.
و نهایتا” زیرساختهای فناوری رابط اطلاعات نمادی از محیطی است که در آن هنجارهای مشترک و مبادلات باز و متعامل تحقق می یابد. .( سریر افزار،۱۳۸۷)

ویژگی های جامعه اطلاعاتی
با عنایت به موارد فوق جامعه اطلاعاتی شامل ویژگیهایی می شود که این ویژگیها در مفهوم جامعه اطللاعاتی مستتر است.

از ویژگیهای جامعه اطلاعاتی میتوان به طور خلاصه به وابستگی رشد اقتصادی به تحولات فنی در عرصه اطلاعات و بازسازی صنعت با فناوری اطلاعات اشاره کرد.
شاید مهمترین ویژگی جامعه اطلاعاتی وجود یک زیرساخت پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی است که باید در خدمت تحقق هدفهای کل نظام اجتماعی در تمامی ابعاد آن باشد. (خوارزمی،۱۳۸۵)
اما به طور کلی جهت تحقق یک جامعه اطلاعاتی پیش شرط هایی لازم است که عبارتند از:

۱- دسترسی همگانی به اطلاعات به صورت انبوه
2- در اکثریت بودن نیروی کار جوامع صنعتی پیشرفته در بخش علمی یا بخش اطلاعات
3- دستیابی به تکنولوژی مدرن و کاهش شکاف دیجیتالی
4- تکنوین فرهنگ اطلاعات در جامعه مبتنی بر انجام کارهای پژوهشی

مهارتهای اطلاعاتی در جامعه اطلاعاتی

در جامعه اطلاعاتی مفهوم جدیدی از سواد را تحت عنوان سواد اطلاعاتی داریم.مارتین تسنر شخصی بود که اصطلاح کاربردی سواد اطلاعاتی را پیشنهاد کرد و آن را اینطور تعریف نمود: ” سواد اطلاعاتی توانایی موثر دسترسی و ارزشیابی اطلاعات برای رفع نیاز اطلاعاتی است که با آن روبرو هستیم.” در نتیجه برای این دسترسی به اطلاعات نیاز به مهارت داریم.مثلا” جهت استفاده از منابع کتابخانه نیاز به سواد کتابخانه ای داریم که این سواد در هر دوره و زمانی دچار تغییر و پیشرفت می شود.تمرکز بایستی به جای بازیابی اطلاعات ،بررسی چگونگی روش رسیدن به این اطلاعات باشد.

آزادی بیان و مطبوعات در جامعه اطلاعاتی

در جامعه اطلاعاتی که مدعی مردم‌سالاری (فراهم آوردن شرایط لازم و کافی برای آزادی بیان) و آزادی جریان اطلاعات است، کتابخانه‌ها در صورت داشتن سامانه‌های اطلاعاتی پیشرفته امکان دسترسی همه اعضای جامعه به اطلاعات را فراهم، و به این ترتیب فاصله بین اغنیا و فقرای اطلاعاتی را کم‌تر می‌کنند
آزادی اطلاعات حق دریافت اطلاعات از منابع دسترس پذیر است شکی نیست که انقلاب دیجیتال و پیشرفت اینترنت تاثیر عمیقی بر روی آزادی بیان و آزادی مطبوعات داشته اند.اینترنت مسئول جریان آزاد اطلاعات است. (Hubard,2008) آزادی بیان دست کم در مقام نظر اجازه میدهد هر عقیده ای بدون محدودیت بیان شود ولی این آزادی،محدود به چهارچوبهای مقررات ملی و به میزان کمتر قوانین بین المللی است.آنچه باعث تمایز آزادی مطبوعات با آزادی بیان می شود این است که آزادی مطبوعات تا حد زیادی با معیارهای اخلاقی و اقتصادی تعریف می شود که توسط متخصصان رسانه ها و صنعت رسانه تدوین میگردد. این آزادی اساسا” عبارتست از آزادی گردآوری ، آماده سازی ،انتشار و اشاعه اطلاعات بدون محدودیت؛ مگر اینکه این محدودیت محدودیت اخلاقی باشد.آزادی مطبوعات در جامعه از طریق گردش آزاد اطلاعات توسط شیوه های سنتی پژوهش تحقق می یابد.جامعه اطلاعاتی خصوصا” از طریق استفاده از اینترنت و ارتباطات پست الکترونیکی نشان داده که اختیارات قانونی کشورها برای پرداختن به موضوع آزادی بیان در ورای مرزهای ملی تا چه میزان ضعیف است. (جامعه اطلاعاتی در آینه پژوهش،۱۳۸۴)

آزادی بیان دست کم در مقام نظر اجازه میدهد هر عقیده ای بدون محدودیت بیان شود ولی این آزادی محدود به چهارچوبهای مقررات ملی به میزان کمتر قوانین بین المللی است.

فرصتها
تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی جدید فرصتهای بسیاری مانند باز کردن فضای گفتگو ،مشارکت و خلاقیت را برای جوامع متمدن ایجاد نموده اند.اما دولتها در نقاط مختلف دنیا به این فرصتها به عنوان تهدید نگاه می کنند وسعی در کنترل یا محدود کردن اینترنت دارند. باید توجه داشت که حق دسترسی به اطلاعات نقش عظیمی در تولید دانش دارد .جریان آزاد اطلاعات و دانش جهت تحقیق و توسعه(R&D) ، افزایش تحصیلات بالاتر ،و همچنین در تولید دانش و ابداعات و برآورده کردن تقاضاهای جدید نقش مهمی را ایفا می کند ؛که تمامی این موارد منجر به سرمایه گذاری در تولید دانش می شود. (lor,2008) .
محیط دیجیتالی فرصت‌هایی را برای تجارت الکترونیکی و شکل‌های جدید بازاریابی و پیشرفت در زمینه بازارفراهم آورده است. (فدایی عراقی،۱۳۸۵)

چالشهای جامعه اطلاعاتی

در جامعه امروز پیشرفتهای تکنولوژیکی چالش جدیدی را به سیستم های قدیمی ارائه کرده اند.این پیشرفتها در مدارس، دانشگاهها، رسانه ها،و به طور کلی در فرهنگ و تمامی ابعاد جامعه به کار میروند.موسسات قدیمی ممکن است تاحدی به علت نامرتبط بودن و قدیمی بودن در معرض خطر قرار بگیرند. (Hubard,2008)
چالش مهم دیگر شکاف دیجیتالی است اصطلاح شکاف دیجیتالی(Digital Divide)صورت مختصری برای بیان نابرابریهای بین المللی در زمینه دسترسی به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و هزینه بالای دسترسی به آن می باشد.به عبارت دیگر می توان اذعان داشت تا اندازه ای شکاف مذکور نشانه ای از تهدید قدرتهای نیرومندی است که جهان را در قرن بیست و یکم به پاره ای نابرابر از نظر دسترسی به اطلاعات تقسیم می کنند. استفاده‌ از کامپیوتر نمی‌تواند فاصله‌ زیاد میان‌ کشورهای‌ فقیر و غنی‌ را برطرف‌ سازد مگر آنکه‌ دسترسی‌ کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ به‌ اینترنت‌ و افزایش‌ توان‌ مالی‌ آنان‌ به ‌میزان‌ زیادی‌ موجبات‌ بهبود زیرساختهای‌ ارتباطی‌ را فراهم‌ آورد.
دولتها
جهانی شدن یکی از عوامل اصلی گسترش آزادی بیان است و فناوریهای نوین به طرز چشمگیری این آزادی را وسعت بخشیده اند. بسیاری از حکومتها در پی سازوکارهای جدیدی ( مثل شیوه های تصفیه مطالب) هستند که قادر به حفظ معیارهای سامان بخش محتوا و کیفیت اطلاعات در محیط نوین دیجیتال باشد.
زبان
زبان همواره به مثابه یک پل ارتباطی عمل نموده است.ندانستن زبان به معنای خیلی ساده برابر با از دست دادن اطلاعات و عدم توانایی در استفاده از آن است.لذا عدم آشنایی با زبان غالب در تولید مدارک که در حال حاضر زبان انگلیسی است هم باعث افزایش شکاف دیجیتالی شده و هم فرد را از دستیابی به اطلاعات باز میدارد.
حق مولف در محیط دیجیتال
در جامعه اطلاعاتی دامنه قوانین حق مؤلف نیز از محدوده نشر چاپی و رسانه‌های دید و شنودی فراتر می‌رود و نظام‌های اطلاعاتی رایانه‌ای و شبکه‌ها را نیز شامل می‌شود. در نتیجه، حمایت از مالکیت فکری و حق مؤلف در سطح بین‌المللی ضروری می‌نماید.در حقیقت کتابخانه‌های دیجیتالی تحت وب به این دلیل شکل گرفتند که توانستند دسترسی آزاد به منابع اطلاعاتی را سریع، کامل و به هر شکل برای مراجعان با هر شرایط اجتماعی فراهم کنند و با اشتراک منابع و پرداخت اجاره‌بهای پایگاه‌های اطلاعاتی به طور گسترده‌تر به خدمات اطلاع‌رسانی و اشاعه اطلاعات online بپردازند. این مهم زمانی میسر است که دولت‌های کشورهای در حال توسعه هزینه کتابخانه‌ها را متقبل شوند و حتی‌الامکان دسترسی آزاد و رایگان به این پایگاه‌ها را برای محققان و کاربران خود فراهم آورند. فناوری‌‌های جدید باعث کمک به انتشار محتوای دیجیتالی در بستر اینترنت شده‌اند. چالش‌های فراروی توزیع سنتی باعث تلاش برای ایجاد کانال‌های تأمینی‌ای چون فناوری‌های محتوای همراه (همواره در دسترس)، چاپ برحسب تقاضا،و مخازن محتوای دیجیتالی برخطمی‌شوند.(فدایی،۱۳۸۵)
فناوری‌های دیجیتالی جدید، کاربرد‌ها و استفاده دوباره (مانند کپی کردن و ارتباطات) را آسان می‌کنند. کپی‌هایی که به دست می‌آیند با همان کیفیت نسخه اصلی است و انگیزه را برای خرید نسخه اصلی کم می‌کند.
فضای سایبر اشاعه و استفاده دوباره از مواد اطلاعاتی، توزیع برتر از طریق اینترنت و محیط‌های شبکه ای را فراهم می‌سازد.

نتیجه گیری

جامعه اطلاعاتی جامعه ایست که بخش اعظم پیشبرد کاری آن بعهده جریان اطلاع رسانی است ، این جامعه با فعالیتهای خویش زمینه ساز ایجاد تغییرات در عملکرد سایر بخشهای علمی، اقتصادی، خدماتی، فرهنگی، و سیاسی، میگردد.اما باید توجه داشت که ارائه اطلاعات مساوی با کاربرد آن نخواهد بودچرا که در واقع میتوان اطلاعات را به سطوح فراملی صادر کرد ولی استفاده ملی از آنها منوط به وجود امکانات و تجهیزات عملیاتی است .(جناب زاده ،۱۳۸۷) ؛نکته مورد قبول همگان این است که جامعه اطلاعاتی و بویژه استفاده از اینترنت فرصتهای چشمگیری را برای ترویج بیان آزاد و تنوع عقاید و نیز بسط آزادی مطبوعات فراهم کرده است. و نیز بایستی توجه داشت که جامعه اطلاعاتی نیازمند مهارتهای تکنیکی و سواد اطلاعاتی است و کتابخانه ها میتوانند حلقه مفقوده این نقاط پراکنده در جامعه اطلاعاتی باشند.بایستی سوال کردن را بیاموزیم، ارزش اطلاعات را بفهمیم تغییرات را بسنجیم و در همه حال به دنبال رشد جامعه باشیم.اما در عین حال توجه داشته باشیم که جامعه اطلاعاتی در اصل یک جامعه مبتنی بر ارتباطات است و دیدگاه هایی که در این زمینه مطرح می شود به صورت آراء آرمانگرایانه هستند و جامعه اطلاعاتی را یک مدینه فاضله می دانند.از این رو بهتر است با تعمق و تفکر به این مفهوم پرداخته شود تا دچار تکنولوژی زدگی نشویم و اجازه دهیم فرهنگ استفاده و کاربرد فناوریها همزمان با آن یا حتی زود تر از خود تکنولوژی وارد و پذیرفته شود تابا چالشهای کمتری رو بروگردیم.

پیشنهاد

پیشنهاد می شود جهت کاهش چالشهایی که در گذر به سوی جامعه اطلاعاتی با آن روبرو هستیم ،بدوا” سیاست و نگرش دولتها در خصول جریان آزاد اطلاعات و دستیابی همگانی به اطلاعات تغییر نماید.جامعه مزایای استفاده از تکنولوژی مدرن را بپذیرد و سعی کند مسیر گذر از مرحه سنتی به مرحله مدرن را با کمترین چالش طی کند.( جامعه اطلاعاتی و حفظ گونه های آن،۱۳۸۳) ؛ میراث فرهنگی حفظ شود و با ورود به جامعه جدیدهویت گذشته از دست نرود بلکه به آن پیوند زده شود. جامعه بایستی میراث فرهنگی را با تمام روشهای مناسب از جمله دیجیتال سازی برای آینده به خدمت گرفته وحفظ کند.بایستی سیاستهایی جهت پر کردن شکاف دیجیتالی که یکی از مهمترین عوامل بازدارنده حرکت به سوی جامعه اطلاعاتی است اتخاذ گردد؛و در انتها بحث حفاظت از مالکیت معنوی مورد توجه قرار بگیرد و راهکارهای لازم برای آن ارائه شود.
و پیشنهادات یونسکو در پاسخ به چالشهای عمده ای که بر سر راه ساختن جوامع معرفتی وجود داردبدبن ترتیب است :
– کاهش شکاف دیجیتالی است که موجب برجسته تر شدن نابرابریها در زمینه توسعه می شود وبسیاری از گروهها و کشورها را از مزایای اطلاعات و دانش محروم می کند بایتی کم یا برطرف شود.
– تضمین جریان آزاد اطلاعات ،دسترسی عادلانه به داده ها و اطلاعات،که بهترین شیوه ها در جامعه اطلاعاتی هستند وجود داشته باشد.
– اجتماعی بین المللی در مورد هنجارها و اصول جدید ایجاد شود.

منابع و ماخذ:

جامعه اطلاعاتی در آینه پژوهش.ترجمه حمید جاودانی.تهران:کمیته ملی یونسکو،۱۳۸۴.

جامعه اطلاعاتی و حفظ گونه های فرهنگی(۱۳۸۳). دسترس پذیر در : www.irantelecom.ir
جناب زاده،رویا(۱۳۸۷).”رویکردی به جامعه اطلاعاتی”. اطلاع یابی و اطلاع رسانی،ش ۱۰ .مرداد ۱۳۸۷.

خوارزمی،شهیندخت|(۱۳۸۵). “ایران و جامعه اطلاعاتی”.دسترس پذیر در: www.irantelecom.ir

سریرافراز،محمد.”کالبد شناسی تعامل جامعه اطلاعاتی و اقتصاد دیجیتالی در عصر حاضر”.اطلاع یابی و اطلاع رسانی،ش ۱۰ . مرداد ۱۳۸۷.

شعبانی،احمد(۱۳۸۵۵).”جامعه اطلاعاتی ایران و چالش های رویاروی آن “. دسترس پذیر در:
www.irantelecom.ir

فدایی عراقی،غلامرضا(۱۳۸۵).”حق مولف در محیط دیجیتال”دسترس پذیر در:
www.irandoc.ac.ir/data/E_J

کفاشان،مجتبی.مدیریت تغییر کتابخانه ها چالش سده۲۱.تهران:کتابخانه رایانه ای،۱۳۸۵.

محمدی اصا،عباس.”جامعه در عصر اطلاعات”. اطلاعات سیاسی – اقتصادی.دوره۱۷.شماره ۱۰۲. (مهر- آبان ۱۳۸۱).

نشاط،نرگس(۱۳۸۵).”جامعه اطلاعاتی”. دسترس پذیر در : www.daka.nlai.ir

Arko-Cobban,Albert(2008) , The right of access to information : opportunities & challenges for civil society and good governce in south Africa, [on-line], Available at: http:// www.iflsagepub.com/cgi/content/abstract 34/2/180 (October 2008)

Hubbard,Susan(1997) , Information skils for an information society,[on-line], Available at: http://www.Eric Digest.com/ID 327216,( October 2008)

Webster,Frank(2003), information society, encyclopedia of information and librarianship science,vol2,p 1338-1355 ( December 2008)

lor,peter John(2007) , Is a knowledge society possible without freedom of access to information? , [on-line] , Available at:
http://gis.sagepub.com/cgi/content/abstract/33/4/387. pdf (October 2008)

Sejersted,Francis(2008), Fredom of information in a modern society,[online], Available at : http:// www.iflsagepub.com/cgi/content/abstract/31/4/301 (october 2008)