چکیده
بازدید ۸۱ وب سایت کتابخانه دانشگاهی در ایلت نیویورک نمایان ساخت که ۴۲% از آنها با یک یا بیش از یکی از ابزارهای وب ۰/۲ مثل وبلاگ نویسی تطبیق یافته اند در حالی که اجرای این ابزارها در کتابخانه های شخصی بسیار متفاوت است. ما همچنین در این گزارش یک مدل ادراکی از کتابخانه های دانشگاهی را ارائه می دهیم.
مقدمه
اصطلاح “کتابخانه ۰/۲” اولین بار در سپتامبر ۲۰۰۵ توسط مک کیسی ابداع شد. اگرچه این اصطلاح در ابتدا شک های بسیاری را برانگیخت، اما بزودی شاغلین و محققان علاقمند در کتابخانه ها فعالانه آغاز به کشف این که چطور کاربردهای وب ۰/۲ می تواند به کتابداران به منظور تقویت خدمات و تشویق کتابداری مشارکتی معرفی شوند، کردند. اگرچه این توافق عامه هنوز در حال توسعه اند، نمونه کاربردهای وب ۰/۲ در کتابخانه ها شامل بلاگ نویس، پیغام فوری (IM)، اشتراک اطلاعات (برای مثال فلیکر، YouTube)، RSS (سندیکای واقعاٌ ساده یا دیگر اشکال)، نشانه گذاری اجتماعی (همراه با تگ گذاری)، شبکه های اجتماعی (برای مثال My Space، Face Book)، جامعه مجازی (برای مثال Second Life) و ویکی ها است.
از آنجاییکه “کتابخانه ۰/۲ بازتاب انقلاب را بیش از تحول نشان می دهد”، تلاش هایی برای پشتیبانی از این انقلاب در حال انجام هستند. کیسی و ساواستینوک کتابخانه ۰/۲ را بطور گسترده از منظر ساختار اجتماعی تعریف می کنند و بر “پیوستگی” و “کاربرمداری” به عنوان ویژگی های اصلی آن اشاره می کنند. میلر متناوباٌ در تعدادی از نوشته هایش خصوصیات بیشتری از کتابخانه ۰/۲ را توصیف کرد، اگرچه وابستگی سازمانی آن، شرکت تیل، جزء طبقه بندی کتابخانه ها نمی باشد. نیدلمن نیز چیستی کتابخانه ۰/۲ را در هنگام ترسیم برابری های وب ۰/۲ و کتابخانه ۰/۲ تصویرسازی کرد. طبق نظر مانس، کتابخانه ۰/۲ از چهار مؤلفه اساسی تشکیل می شود و از چندین جنبه با کتابخانه ۰/۱ متفاوت است. این مؤلفه ها کاربرمداری، چندرسانه ای، ثروت اجتماعی و نوآوری همگانی است.
کتابخانه ۰/۲ همه انواع کتابخانه ها از جمله کتابخانه های دانشگاهی را دربرمی گیرد. کتابخانه های دانشگاهی با طلایه داری در آموزش و پرورش و همچنین فناوری اطلاعات، در مقایسه با سایر کتابخانه ها به سرعت اصلی ترین بازیگران در انطباق و آمیختن کاربردهای وب ۰/۲ در خدمتشان هستند. در سال ۲۰۰۶ مایکل حبیب مفهوم کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ را ارائه داد و بیان کرد که چگونه ابزارهای وب ۰/۲ می توانند در کتابخانه های دانشگاهی برای اهداف گوناگون به کار روند. برای مثال، داده ها می توانند در منابع مشاوره ای شده و کامنت های دانشجویان بر آنها از طریق اپک ها با ویژگی های وب ۰/۲ جمع آوری شوند، در حالی که دوره ها تکرار می شوند. چنین داده هایی می توانند بر آموزش اینکه چه منابعی برای تکالیف معینی به کار می آید استفاده شوند و سپس چنین پیشنهاداتی را ارائه می دهند: “دانشجویان دیگری که این مطلب را می خوانند به این منابع نگاه کرده اند یا وقتی در حال انجام تکالیف بوده اند این موضوع را مفید یافته اند.”
اما به چه میزانی کتابخانه های دانشگاهی ۰/۲ به واقیعت می انجامد؟ با انجام یک رویکرد تجربی، ما ۸۱ کتابخانه دانشگاهی در ایالات نیویورک را با مشاهده وب سایت هایشان برای انطباق و پیاده سازی ابزارهای وب ۰/۲ در آنها به منظور پاسخ دادن به سوال بالا بررسی کردیم. بر اساس نتایج بررسی و انتشارات مرتبط، ما یک مدل کتابخانه ۰/۲ را ارائه می کنیم که از کتابدار ۰/۲، کاربر ۰/۲، و اطلاعات ۰/۲ تشکیل می شود. ویژگی های اضافی مدل کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ همچنین در جزئیات این گزارش ارائه و بحث می شوند.
پیشینه پژوهش
نوشته ها درباره ی وب ۰/۲ و کتابخانه ها در سال های اخیر به سرعت ایجاد شده اند اگرچه اکثر آنها بر اجزای تشکیل دهنده وب ۰/۲ و چگونگی استفاده از آنها در کتابخانه ها تمرکز کرده اند. معمولاٌ این انتشارات، کتابخانه ۰/۲ را بطور ادراکی و بدون ارجاعات به هیچ نوع از کتابخانه یا یا خدمات خاصی مورد بحث قرار می دهند. به هر حال، در جایی که توجهاتی به ادراک ابزارهای وب ۰/۲ خاص برای عملیات های معین کتابخانه ای می شود، انتظاراتی وجود دارد.
تگ گذاری و فالکسونمی دو کاربرد وب ۰/۲ هستند که به نظر می رسد از دیدگاه خدمات کتابخانه، در متون و نوشته ها به دقت بررسی شده اند. برای مثال، آرک چگونگی ورود تگ گذاری به کتابخانه های دانشگاهی برای شکل دهی یک فالکسونمی را شرح می دهد، در حالی که اسپیتری تگ های استخراج شده از سه سایت را بر اساس شکل ها، انواع و دیگر واقیعت های مرتبط در تگ نویسی تجزیه کرد. از سوی دیگر کویل بر چگونگی انطباق ابزارهای وب ۰/۲ از قبیل بلاگ ها، نشانه گذاری های اجتماعی، پست های ویکی پدیا به منظور ساختن فهرست ۰/۲ فعالیت کرده است.
به علاوه در مطالعات کتابخانه ها، کتابخانه های دانشگاهی نسبت به سایر کتابخانه ها بیشتر مورد بررسی قرار می گیرند. حبیب، که مختصراٌ در ابتدا به وی اشاره شد، رساله اصلی خود را در این موضوع نگاشت و فعالیت های پیشگامی در عرصه پژوهش کتابخانه های دانشگاهی ۰/۲ انجام داد. حبیب بر پایه آثار منتشره درباره کتابخانه ۰/۲ و کتابخانه های دانشگاهی، یک مدل ادراکی از کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ را ارائه کرد. اگرچه مدل کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ حبیب به خاطر بعد اجتماعی زندگی دانشجویان فراتر از مرزهای کتابخانه می رود، فعالیت های پژوهشی که کتابخانه های دانشگاهی باید از آنها حمایت کنند را پوشش نمی دهد.
در کنار فعالیت پیشگام حبیب در عرصه کتابخانه دانشگاهی ۰/۲، دو مطالعه دیگری در این رابطه وجود دارند که هر دو بر کاربردهای ویژه وب ۰/۲ در کتابخانه های دانشگاهی تمرکز داشتند. یک مطالعه وب سایت های ۱۱۱ نفر از اعضای انجمن کتابخانه های پژوهشی را تجزیه کرد، و بیان می دارد که طراحی آینده وب سایت کتابخانه دانشگاهی باید در این فرآیند از طریق ابزارهای وب ۰/۲ مرتبط دخالت دهند. مطالعه دیگر چگونگی انطباق مدیا ویکی(یک برنامه نرم افزاری ویکی) با منابع الکتریکی موجود در یک کتابخانه دانشگاهی به منظور آموزش پیوسته و آموزش سواد اطلاعاتی بر پایه دوره را توصیف کرد.
در حالی که منابع بررسی شده در بالا دربردارنده پژوهش میدانی درباره این موضوع است، تحقیق های جدیدتر ظاهراٌ بر نیاز به ارزیابی جنبه هنری فعالیت کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ توجه دارند، به این خاطر است که ما یک بررسی از ۸۱ کتابخانه دانشگاهی در ایالات نیویورک با مشاهده وب سایت هایشان به منظور بررسی انطباق و ادراک آنها از ابزارهای وب ۰/۲ را انجام دادیم. ما همچنین بر اساس نتایج بررسی مان و با مشاوره از انتشارات مرتبط یک مدل ادراکی از کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ که شامل کتابدار ۰/۲، کاربر ۰/۲ و اطلاعات ۰/۲ می باشد را ارائه می دهیم.
روش پژوهش
این مطالعه از یک ارائه که قبلاٌ توسط زو انجام شده بود، نشعت می گیرد. هنگام جمع آوری اطلاعات برای پژوهش قبلی، ما در ابتدا وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی لانگ آلند را از طریقی لیستی از مؤسسات آموزش عالی در این ناحیه مشاهده کردیم. ما هر کدام از وب سایت ها را بطور اختصاصی با بررسی صفحه خانگی اش به منظور مکان یابی همه لینک ها یا دیگر مشخصه های مشابه ابزارهای وب ۰/۲ (برای مثال آیکنی برای RSS) که شامل بلاگ ها، پیغام فوری، پادکست ها، RSS، شبکه های اجتماعی، تگ نویسی، و ویکی ها مشاهده کردیم. اگر یک صفحه خانگی چنین اطلاعاتی را نشان نمی داد، آن وب سایت را از طریق پیوند ها به مرحله بعدی آن ( برای مثال کلیک بر لینک خدمات کتابخانه در وب سایت کتابخانه قبلی دانشگاه لانگ آیلند) تورق می کردیم. اگر یک کتابخانه یک مکانیسم جستجو بر وب سایتش را مهیا کند، ما می توانیم اسامی کاربردهای ویژه وب ۰/۲ مثل بلاگ را برای مکان یابی چیزی که به دنبال آن هستیم، یک کتابخانه وقتی هدف تعیین می شد که در جستجو و تورق های ما هیچ کدام از ابزارهای وب ۰/۲ را اجرا نکند.
نتایج اولیه این بررسی نشان داد که آن کتابخانه های دانشگاهی لانگ آیلند ابزارهای وب ۰/۲ را در مقیاس های خیلی محدودی استفاده می کردند. این بررسی سپس کار خود را با مطالعه همه ۵۳ کتابخانه فهرست شده در طبقه بندی دانشگاهی در سایت www.librarysites.info/states/ny.html گسترش داد. ما همچنین در مورد دانشگاه ایالتی نیویورک و دانشگاه شهرستانی نیویورک که شامل دانشگاه های شاخه ای است، از وب سایت کتابخانه های واقع شده در محوطه های گوناگون به منظور جمع آوری اطلاعات بازدید کردیم. در بعضی موارد هم کتابخانه دانشگاهی (برای مثال دانشگاه یاشیوا) و یک کتابخانه شعبه ای(کالج پزشکی آلبرت انشتین) در نظر گرفته شده بودند زیرا دومین کتابخانه ماهیتا به طور مستقل عمل می کرد. در نتیجه مجموعه ۸۱ کتابخانه دانشگاهی شامل کتابخانه های دانشگاهی لانگ آیلند که ما در ارائه قبلی بازدید کردیم، در این مطالعه بررسی شدند. پیوست الف لیستی از ۸۱ مؤسسه دانشگاهی به همراه آدرس اینترنتی صفحه خانگی کتابخانه هایشان را ارائه می دهد.
همان طور که قبلا توصیف شد، هر یک از ۸۱ وب سایت کتابخانه های دانشگاهی برای یافتن اینکه ۱) آیا با هیچ یک از ابزارهای وب ۰/۲ انطباق یافته است؟ ۲) چگونه ابزارهای وب ۰/۲ منطبق شده در عملیات ها و خدمات کتابخانه به کار رفته اند، آزمایش شدند. چیزهایی که در طول این فرآیند جمع آوری شدند بعداٌ چه به طور کمی و چه به طور کیفی تجزیه شدند. همان گونه که در ابتدای این گزارش بیان شد، ما نه تنها یافته هایمان از این تحقیق، بلکه مدلی ادراکی از کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ ساخته شده بر اساس داده های بررسی شده و انتشارات مرتبط را نیز ارائه می کنیم.
دلیلی که باعث شد کا فقط کتابخانه های دانشگاهی واقعی در ایالات نیویورک را انتخاب کنیم اساساٌ دو بخشی است. اول اینکه ما در استخدام یک مؤسسه دانشگاهی در لانگ آیلند نیویورک هستیم. بنابراین آشنایی ما با این ایالت به ما در ادراک تحلیل بهتر نتایج پژوهشمان کمک خواهد کرد. دومین بخش این است که ایالت نیویورک قطب اکثر کتابخانه های دانشگاهی فعال و مشهور در مقابل کتابخانه های دیگر از انواع مختلف می باشد. این کتابخانه های دانشگاهی در ایالت نیویورک منطقاٌ با همدیگر می توانند وضعیت تغییر کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ که در این زمینه حاصل می شود را منعکس کنند. به هر حال، ما کاملاٌ آگاه هستیم که این ۸۱ کتابخانه دانشگاهی که ما بررسی کردیم به طور آماری می توانند نمایانگر همه کتابخانه های دانشگاهی موجود باشند.
نتایج و بحث
همان طور که در ابتدا شرح داده شد، ما وب سایت ۸۱ کتابخانه دانشگاهی در ایالت نیویورک را برای یافتن اینکه با چه میزان از ابزارهای وب ۰/۲ انطباق یافته اند، بررسی کردیم. شکل ۱ نشان می دهد که ۳۴ (۴۳%) مؤسسه از مجموع آنها ابزارهای وب ۰/۲ را برای کتابخانه هایشان معرفی کرده اند در حالی که ۴۷ تای آنها (۵۸%) این کار را انجام نداده اند. به عبارت دیگر، کمتر از نیمی از ۸۱ کتابخانه دانشگاهی بررسی شده فقط با یک یا بیش از یکی از کاربردهای وب ۰/۲ (از قبیل بلاگ ها و ویکی ها) را به منظورهای مختلف به کار برده اند. به هر حال، خیلی از کتابخانه های موجود در این مطالعه، هنوز بر مواردی از قبیل ایمیل، تلفن و وب سایت معمولی برای فراهم آوری خدمات به کاربرانشان متکی هستند.
انطباق با ابزارهای وب ۰/۲ خاص
گروهی از کاربردهای وب ۰/۲ از سال ۲۰۰۵ که این اصطلاح ابداع شد، گسترش یافته بودند. آنها شامل بلاگ ها، پیغام فوری، پادکست ها، RSS، شبکه های اجتماعی، تگ گذاری اجتماعی و ویکی ها هستند. شکل ۲ میزان ابزارهای وب ۰/۲ خاص که توسط ۳۴ کتابخانه دانشگاهی در ایالت نیویورک را اجرا می شدند به طور خاص نشان می دهد. در حالی که ممکن است که یک کتابخانه با بیش از یک ابزار وب ۰/۲ انطباق یافته باشد، تعداد کلی اجرا شده ها از تعداد کتابخانه های مشمول تجاوز می کند.
همان طور که در شکل ۲ مشاهده می شود، به نظر می رسد پیغام فوری بیشتر از سایر ابزارهای وب ۰/۲ در کتابخانه های دانشگاه های انتخاب شده برای این پژوهش انطباق یاقته است. علت پنهان شده پشت محبوبیت آن ممکن است به خاطر اجرای آسان آن در خدمات مرجع به جای شیوه های سنتی مثل ایمیل یا تلفن باشد. با پیغام فوری، کتابداران و کاربران نه تنها می توانند با هم ارتباط برقرار نمایند، بلکه همچنین اگر بخواهند می توانند متن مبادلاتشان را نیز داشته باشند. به علاوه، پیغام فوری ارتباط همزمان را فراهم می کند در حالی که ایمیل این کار را انجام نمی دهد.
بر اساس نتایج بررسی ما، بلاگ ها بعد از پیغام فوری دومین کاربرد وب ۰/۲ محبوب در کتابخانه های دانشگاهی هستند. بعضی از مؤسسات (از قبیل دانشگاه آلفرد) وبلاگ را خودشان می سازند در حالی که بعضی از سازمان ها بلاگ ها را با دیگر ابزارهای وب ۰/۲ ترکیب می کنند، در بین این گونه مجتمع سازی ها، RSS بیشتر با بلاگ ها استفاده می شوند. برای مثال، کاربران کتابخانه کالج کانیسز می توانند RSS را به منظور دسته بندی یا فیلتر اخبار در سایت بلاگ استفاده می نمایند. از سوی دیگر، کتابخانه دانشگاه پلیتیک عملکرد تگ گذاری بر بلاگ خبری اش را جهت توانمند ساختن کاربرانش برای سازماندهی اطلاعات خبری بین بلاگ ها، ارائه می دهد.
در این بررسی RSS از نظر میزان انطباق ابزار وب ۰/۲ در رتبه سوم قرار می گیرد. بر اساس عملکرد منحصر به فرد آن در به کار بردن فیلدهای وب جهت فراهم آوری و ارائه محتوای به روز شده موضوعات انتخاب شده برای مقاصد معین، RSS اغلب به همراه وبلاگ(برای مثال در کتابخانه کالج کانسیز) یا به همراه ویکی (برای مثال در آلبانی) استفاده می شوند.
چهار ابزار وب ۰/۲ باقی مانده نشان داده شده در شکل ۲ شامل تگ گذاری، ویکی ها، شبکه های اجتماعی و پادکست ها هستند. اگرچه آنها در کتابخانه های دانشگاهی بررسی شده در این مطالعه کمتر اجرا شده اند، آنها بدون منظور در خدمات و عملیات های کتابخانه ها کم اهمیت تر و کم کاربردی تر هستند. هر کدام از آنها وظایف و پتانسیل های مخصوص در کتابخانه های دانشگاهی دارند که ما در جلوتر در بخش “استفاده های ویژه ی ابزارهای وب ۰/۲” آنها را مورد شرح و بحث قرار می دهیم.
همان گونه که قبلاٌ اشاره شد، ابزارهای وب ۰/۲ مرتباٌ با همدیگر استفاده می شوند. در کنار چیزهایی که هم اکنون توصیف شدند (برای مثال بلاگ ها به همراه RSS یا تگ گذاری) نمونه های دیگر استفاده با هم این ابزارها شامل شبکه های اجتماعی با پیغام فوری، ویکی ها با تگ گذاری، و و تگ گذاری با پادکست ها هستند. این کاربردهای با هم ابزارهای وب ۰/۲ ظاهراٌ تعدادی ویژگی های برجسته در جنبش وب ۰/۲ را ارائه می دهند: مشارکت با کاربر یا برای کاربر.
کاربردهای ویژه ابزارهای وب ۰/۲
کاربردهای وب ۰/۲ مشابه دیگر تکنولوژی های اطلاعاتی، عملیات ها و خدمات کتابخانه را از شیوه های بسیاری تسهیل می نمایند. در زیر ما چگونگی استفاده هفت ابزار ویژه وب ۰/۲ بعد از انطباق در کتابخانه های دانشگاهی که ما در این پژوهش آوردیم را توصیف و بحث می کنیم.
پیغام فوری به عنوان ابزار وب ۰/۲ که در نمونه کتابخانه دانشگاهی ما بیشتر از سایر ابزارها انطباق یافته است، به عنوان یک کانال ارتباطی مهم در خدمات مرجع بین کتابداران و کاربران یا حتی بین خود کاربران است. کتابخانه ها نیز برنامه های تجاری(برای مثال Question Point در کالج پزشکی آلبرت انشتین) یا نمونه های رایگان (برای مثال Google Talk در دانشگاه کلمبیا) را برای ادغام پیغام فوری در خدمات مرجع انتخاب می کنند. کاربران صرف نظر از اینکه کجا هستند می توانند سوالات خود را بلادرنگ بپرسند. همچنین کاربران اگر قادر باشند می توانند مبادرت به جوابگویی سوالاتی نمایند که دیگر افراد مطرح کرده اند. در مورد دوم، ویژگی های مشارکتی وب ۰/۲ به وضوح اثبات شده است. وقتی یک کتابخانه تصمیم به استفاده از یک کجرای پیغام فوری رایگان همانند Google Talk که به صورت مجازی در اینترنت برای همگان موجود است، می گیرد، کاربران آن دسترسی آسان تری به خدمات مرجع خواهند داشت.
بر اساس نتایج بررسی ما، بلاگ ها اصلی ترین گزینه جهت تابلو اعلانات خبری در کتابخانه های دانشگاهی مورد بررسی ما هستند. کتابخانه ها اغلب با استفاده از بلاگ ها آگهی ها و اخبار را اعلام می دارند. کار معمولی این است که کتابداران و مدیران کتابخانه پیام هایی را از طریق بلاگ ها پست می کنند در حالی که کاربران می توانند کامنت هایی را برای پست های بلاگ قرار دهند. بلاگ ها به طور فزاینده در اتصال با دیگر کاربردهای وب ۰/۲ از قبیل RSS و تگ گذاری اجرا می شوند. همانگونه که قبلاٌ بحث شد این نوع از کاربردهای مجتمع ابزارهای وب ۰/۲ مشارکت فعال تر کاربران نسبت به محیطی که در آن بلاگ ها به عنوان یک کاربرد وب ۰/۲ ایستا در وب سایت کتابخانه قرار دارند، موجب می شود.
همان گونه که در شکل ۲ نشان داده می شود، RSS در ۱۴ کتابخانه دانشگاهی انطباق یافته است. بعضی از کتابخانه ها(مانند کتابخانه دانشگاه راکفلر) RSS را در مجرای بلاگ اجرا کرده است. در حالی که دیگر کتابخانه ها(همانند مؤسسه فناوری کتابخانه راچستر) RSS را به عنوان ابزار اصلی برای جمع کردن اخبار یا اطلاعات انتخاب شده در وب سایتشان استفاده می کردند. RSS به عنوان یک ابزار وب ۰/۲ به طور واضح به منظور فراهم آوردن اخبار به روز یا اطلاعات جاری برای کاربران کتابخانه استفاده می شود. جامعه کتابخانه از طریق RSS می توانند از رویدادهای جاری، جشن ها، محصولات جدید و دیگر اطلاعات جدید که مورد علاقه آنهاست آگاه شوند.
تگ گذاری یک کاربرد وب ۰/۲ با پتانسیل بالایی در کتابخانه های دانشگاهی است اگرچه فقط تعداد اندکی از کتابخانه هایی که ما بررسی کرده ایم با آن منطبق شده اند. تگ گذاری به کاربران اجازه “نمایه کردن” چیزی از طریق واژه ها یا عبارات انتخابی شان را می دهد که به عنوان تگ ها یا نشانه گذارها شناخته می شود. از یک منظر تگ گذاری می تواند به عنوان نمایه سازی کلید واژه ای توسط کاربر نهایی به حساب آید. به طور معمول دو نمونه پیاده سازی تگ گذاری در کتابخانه های دانشگاهی نمونه ما وجود دارد. در یک مورد تگ گذاری به عنوان عمل اضافه شده بر سایت بلاگ کتابخانه که در کاربران پست های بلاگ را تگ گذاری می کنند، تلقی می شود(برای مثال کتابخانه دانشگاه پلیتیک). در نوع دیگر پیاده سازی به کاربران اجازه جستجوی تگ های موجود به منظور جایابی اطلاعات مرتبط که در غیر این صورت قابل جستجو نیستند را می دهد (برای مثال کتابخانه دانشگاه ایالت باناونچر).
تگ گذاری یک کاربرد وب ۰/۲ با پتانسیل بالایی در کتابخانه های دانشگاهی است اگر چه فقط تعداد اندکی از کتابخانه هایی که ما بررسی کرده ایم با آن منطبق شده اند. تگ گذاری به کاربران اجازه “نمایه کردن” چیزی از طریق واژه ها یا عبارات انتخابی شان را می دهد که به عنوان تگ ها یا نشانه گذارها شناخته می شود. از یک منظر تگ گذاری می تواند به عنوان نمایه سازی توسط کاربر نهایی به حساب آید. به طور معمول دو گونه پیاده سازی تگ گذاری در کتابخانه های دانشگاهی نمونه ما وجود دارد. در یک مورد تگ گذاری به عنوان عمل اضافه شده بر سایت بلاگ کتابخانه که در آن کاربران پست های بلاگ را تگ گذاری می کنند، تلقی می شود (برای مثال کتابخانه دانشگاه پلیتیک). در نوع دیگر پیاده سازی به کاربران اجازه جستجوی تگ های موجود به منظور مکان یابی اطلاعات مرتبط که در غیر این صورت قابل جستجو نیستند را می دهد (برای مثال کتابخانه دانشگاه ایالت باناونچر).
یکی از پتانسیل های کاربرد تگ گذاری که ما در داده های تحقیق خود ندیدیم، دعوت کاربران برای تگ گذاری در اپک های کتابخانه است در حالی که چنین عمل هایی در انتشارات معتبری از قبیل انتشارات استفان گزارش شده بود. به علاوه، محصولات تگ نویسی(برای مثال تگ ها) اغلب به طور خودکار برای شکل دهی ابرهای تگ یا فالسونمی ها، با همدیگر قرار می گیرند، که بعداٌ به منظور نمایه سازی و بازیابی در محیط کتابخانه استفاده خواهند شد. ابرهای تگ نمایش تجسمی فالکسونمی ها هستند و منحصراٌ بر پایه فراوانی تگ تولید شده اند. به این معنا که تگ ها یا مداخل فالکسونمی با فراوانی بیشتر نسبت به مداخل فالکسونمی با فراوانی کمتر در یک ابر تگ به طور وسیع تر ترسیم می شوند. باید ذکر شود که کیفیت و دقت فالکسونمی ها مشابه واژگان کنترل شده سنتی نیست. به هر حال، فالکسونمی ها نقاط دسترسی منحصر به فردی به منابعی، از سوی خالقان آنها و بیشتر از سوی کاربران مربوطه آنها به جای کتابداران دانشگاهی می دهد. اگرچه کتابخانه های دانشگاهی که ما بررسی کردیم تگ گذاری و دیگر عملیات های مشابه در فهرست نویسی را در زمان گردآوری داده های ما بکار نمی بردند، اما ما معتقدیم که چنین کاربردهای تگ گذاری به زودی توسط کتابخانه های دانشگاهی نمونه ما تشخیص داده خواهند شد.
ویکی ها با میزان استفاده برابر با تگ گذاری، مکانیسم متفاوتی را فراهم می کنند که کتابداری مشارکتی را با توانمندسازی کاربران با انجام همکاری های اصلی و هوشمند در پوشش محتوای موضوعی یک کتابخانه، پشتیبانی می نماید. کتابخانه دانشگاه استونی بروک و CUNY در کتابخانه آلبانی، ویکی ها را در جهت افزایش عمکردهایشان و سودمندی به کاربرانشان استفاده کرده اند. به علاوه، دانشگاه استونی بروک، ویکی ها را با بلاگ در مجرای یادگیری دانشجویی اش ادغام کرده است. به هر حال، دیگر کتابخانه هایی که ابزار ویکی را به کار برده اند، این کاربرد اساساٌ وب سایتشان با تسهیلات اندک جای داده اند.
شبکه های اجتماعی از قبیل Face Book و My Space که در ابتدا برای عموم ایجاد شده بودند، به وسیله چهار کتابخانه دانشگاهی نمونه ما انطباق یافته بود. با این وجود، این کاربرد وب ۰/۲ می تواند به منظور ساخت انجمن های مجازی در محیط کتابخانه استفاده شود. هم Face Book و هم My Space دو برنامه محبوب در این دسته بندی، جهت ایجاد انواع گوناگون شبکه های اجتماعی در دنیای کتابخانه انتخاب شده اند. برای مثال، کتابخانه مؤسسه تکنولوژی رلچستر یک جامعه کتابخانه با استفاده از Face Book را داراست. در زمان گردآوری اطلاعات ما، اعضای چنین شبکه اجتماعی تشکیل شده از عمدتاٌ کتابداران و اندکی کاربر به عنوان شریکان بود. در مقایسه با انجمن های پیوسته بر پایه گروه های بحث، شبکه های اجتماعی ابزرا های بسیاری به اعضا ارائه می دهد که انجمن فعالیت های مرتبط همزمان (مثل چت) و غیر همزمان (مثل مبادله تصاویر و ویدئوها) را انجام دهند.
پادکست ها کمترین ابزار وب ۰/۲ انطباق یافته در کتابخانه های دانشگاهی در نمونه ما هستند به خاطر اینکه فقط دو تا از آنها پادکست ها را در وب سایتشان اجرا کرده اند. به ویژه کتابخانه کالج دولینگ پادکست ها را به عنوان یک منتشر کننده رادیویی سنتی برای کاربرانشان به منظور شنیدن تورهای آموزشی مرتبط با کتابخانه به کار می برد. از سوی دیگر، کالج هانتر CUNY فایل های صوتی را از طریق پادکست ها به کاربرانشان جهت دانلود و اجرای آفلاین آنها ارائه می دهد. همان گونه که دیده شد، ویژگی وب ۰/۲ پادکست ها در این دو کتابخانه کاملاٌ به کار برده نمی شود تا اینکه یک مکانیسم را برای کاربران جهت آپلود چیزهایی برای وب سایت کتابخانه به منظور اشتراک گذاری و دیگر اهداف پشتیبانی نمایند. در مقایسه با شش ابزار وب ۰/۲ ما به این نتیجه می رسیم که پادکست ها محدودترین عملکرد را در کتابخانه های دانشگاهی دارند.
به طور خلاصه، کاربردهای ابزارهای وب ۰/۲ خاص در کتابخانه های دانشگاهی که ما بررسی کردیم معمولاٌ نقشی که این ابزارها می توانند در عملیات ها و خدمات کتابخانه ها ایفا نمایند را ترسیم می کند. یافته های ما تقریباٌ می توانند در جدول ۱، جدول ۲، جدول ۳، و جدول ۴ خلاصه شوند.
جدول ۱. از کتابخانه ۰/۱ به سوی کتابخانه ۰/۲ : بعضی از کاربردها
|
کتابخانه ۰/۱ |
کتابخانه ۰/۲ |
|
خدمات مرجع بوسیله ابزارهای سنتی |
خدمات مرجع بوسیله بلاگ ها، پیغام فوری، RSS، تگ گذاری و ویکی ها |
|
فهرست نویسی |
تگ گذاری در اپک ها |
|
انجمن های پیوسته از طریق گروه های بحث |
انجمن های پیوسته از طریق شبکه های اجتماعی |
|
تورهای آموزشی بر پایه متن نوشتاری |
تورهای آموزشی بر پایه پادکست ها |
در حالی که هفت ابزار وب ۰/۲ مختلف (از قبیل پیغام فوری، بلاگ ها، RSS، تگ گذاری، ویکی ها، شبکه های اجتماعی و پادکست ها) که توسط ۳۴ کتابخانه دانشگاهی اجرا شده بودند، به نظر می رسد تنوع بسیاری در بین مؤسسات با در نظر گرفتن کاربرد واقعی آنها باشد. به هر حال، کتابداران در بکارگیری و مشارکت ابزارهای وب ۰/۲ در کتابخانه های دانشگاهی، زیرک تر و فعال تر از کاربران نهایی هستند. هنگامی که ادراک کاربران از وب ۰/۲ و مجرای کتابخانه ۰/۲ بیشتر شود، کندی مشارکت کاربر در جنبش کتابخانه ۰/۲ ممکن است کم یا رفع شود.
به سوی یک مدل تصویری کتابخانه دانشگاهی ۰/۲
در بخش پیشین ما نتیایج مطالعه مان از ۸۱ کتابخانه دانشگاهی در ایالت نیویورک در رابطه با انطباق و استفاده از ابزارهای وب ۰/۲ خاص را ارائه کردیم. ما در این بخش یک مدل ادراکی از کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ بر اساس یافته های پژوهش ما و متون منتشر شده طرح می کنیم.
همان گونه که در شکل ۳ نشان داده می شود، کتابخانه ۰/۲ روی هم رفته چهار ویژگی متمایز را نشان می دهد: منشأ کاربری، ثروت اجتماعی، توانمندی چند رسانه ای، و نوآوری همگانی. در یک محیط کامل کتابخانه ۰/۲ خدمات کتابخانه می تواند از کاربران سرچشمه بگیرند برای مثال هنگامی که آنها با ایجاد مداخل ویکی، سوالات مرجع را می پرسند. با استفاده از کاربردهایی از قبیل بلاگ ها و شبکه های اجتماعی، چیزی که برای کاربران فراهم می شود تنها به خاطر کتابداران نیست. با این وجود، کاربران همچنین می توانند به بلاگ ها، شبکه های اجتماعی و ابزارهای مشابه آنها برای رفع نیازهای اطلاعاتی شان مراجعه نمایند. یکی از ویژگی های برجسته وب، توانایی آن در اداره چندرسانه ای از قبیل ویدئو و تصاویر همراه با نوشته ها می توانند به آسانی در وب سایت کتابخانه با کاربردهای وب ۰/۲ انتقال، مبادله یا نمایش داده شوند. چهارمین ویژگی کتابخانه ۰/۲ یعنی نوآوری همگانی، در واقع دو مفهوم دارد. یکی این که کاربران فقط گیرنده اطلاعات باشند همچنین می توانند در کتابخانه ها مشارکت کنند. بخش دیگر این ویژگی بدین معناست که کتابداران و کاربران با همدیگر می توانند نتایج حاصل از نوآوری را در محیط کتابخانه وارد نمایند. تگ گذاری می تواند به عنوان نمونه بسیار عالی در اپک های کتابخانه به کار آید.
مادون وفاکس، بدون هیچ ارجاع مشخصی به کتابخانه، وب ۰/۲ را به صورت بدون هیچ ارجاع مشخصی به کتابخانه، وب ۰/۲ را به صورت “به کاربردن هوش مشارکتی، فراهم آوری خدمات عمل متقابل با استفاده از شبکه، توانمند ساختن کاربران در کنترل داده های خودشان” ترسیم کردند. ما این ویژگی های وب ۰/۲ را از دیدگاه کتابخانه تفسیر می کنیم که پنج اصل کتابخانه ۰/۲ می باشد.
پنج اصلی که در زیر توضیح می دهیم، وقتی ابزارهای وب ۰/۲ برای کتابخانه ها در شکل دهی کتابخانه ۰/۲ به کار برده می شود کاملاٌ آشکار می شود. ۱) کتابخانه ۰/۲ باید جهت اجازه دهی و توانمند سازی گسترش آینده عملیات ها و خدماتش باز باشد. ۲) کتابخانه ۰/۲ باید فعل و انفعالی باشد در نتیجه کاربران فرصت هایی برای داشتن مشارکت و عمل متقابل در کتابخانه ها با کمک ابزارهای وب ۰/۲ خواهند داشت. ۳) کتابخانه ۰/۲ برای تطبیق دادن ابزارهای وب ۰/۲ گوناگون برای انجام مأموریت هایشان باید همگرا باشد. ۴) کتابخانه ۰/۲ باید به منظور اینکه کتابداران و کاربران بر عکس منتشر کننده ها و دریافت کننده ها در دو انتهای طیف ارتباط کتابخانه به عنوان همکاران عمل نمایند، همکاری نمایند. ۵) کتابخانه ۰/۲ باید در مشارکت مرحله مرکزی در جنبش وب ۰/۲ که غیاب آن کتابخانه ۰/۲ را نا معتبر می کند، فعال باشد.
این چهار ویژگی و پنج اصل کتابخانه ۰/۲ در همه انواع کتابخانه ها توصیف می شوند. در حالی که کتابخانه های دانشگاهی ویژگی های مشخص خود را دارند، کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ باید ویژگی های مشابه را هنگامی که کتابخانه دانشگاهی با وب ۰/۲ مواجهه می شود، بدست آورد. شکل ۵، سه مؤلفه کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ یعنی کتابدار ۰/۲، کاربر ۰/۲ و اطلاعات ۰/۲ را نشان می دهد.
کتابدارانی که در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ مشغول به کارند باید صلاحیت هایی داشته باشند و نقش های متفاوتی نسبت به زمان ورود وب ۰/۲ ایفا نمایند. جدول ۲ صلاحیت ها و نقش های لازم کتابدار ۰/۲ در محیط دانشگاهی را شرح می دهد. ظاهراٌ، کتابدار ۰/۲ با چالش های بیشتری نسبت به گذشته برای ارائه خدمات با کیفیت به کاربران کتابخانه روبرو است در حالی که باید با پیشرفت سریع تکنولوژی های وب ۰/۲ همگام است و همکاری کاربر در کتابخانه ها را تشویق نماید. با نگاه به گذشته، کتابداران دانشگاهی همیشه با تکنولوژی های اطلاعاتی انطباق می یافت اکنون نیز استثنایی وجود ندارد.
جدول ۲. کتابدار ۰/۲ در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲
|
صلاحیت ها |
نقش ها |
|
|
خلاقیت |
مشارکت دهنده |
تسهیل کننده |
|
کاربرمداری |
سازمان دهنده |
هماهنگ کننده |
|
همکاری فعال |
||
گروه کاربر که توسط کتابدار ۰/۲ در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ خدمات رسانی می شوند شامل نسل اینترنی (برای مثال دانشجویان) و متخصصان در حوزه های مربوطه شان(برای مثال اعضای هیئت علمی) هستند. این ترکیب ویژه نه تنها کتابداران دانشگاهی را تحریک می کنند بلکه همچنین آنها را به چالش می کشاند. وظایف چندگانه ای که کتابداران در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ (برای مثال همکاری کننده و هماهنگ کننده) به عهده دارند و همچنین مسئولیت های مورد انتظار آنها را نشان می دهد. از یک سو آنها مجموعه دانش را انتخاب، جمع آوری، سازماندهی و اشاعه می کنند و از سوی دیگر با فراهم آوری خدمات و توجه به ورودی کاربر بعد از جمع آوری خدمات، پیوندی بین کتابخانه و کاربر در مجرای وب ۰/۲ ایجاد می نمایند.
همان گونه که قبلاٌ بیان شد کاربران کتابخانه دانشگاهی در ابتدا از دانشجویان و اعضای هیئت علمی تشکیل می شوند. هر گروهی از کاربران رفتارها و نیازهای اطلاعاتی خودشان را آشکار می نمایند (جدول ۳ را ببینید). گروه دانشجویی متعلق به نسل اینترنت، شهروندان دیجیتالی نامیده می شوند که در استفاده از انواع گوناگون تکنولوژی ها (از جمله ابزارهای وب ۰/۲) سریع هستند. در مقابل اعضای هیئت علمی می توانند اعضایی از مهاجران دیجیتالی، کاربران کتابخانه ۰/۱ معمولی و بین این دو باشند. به علاوه، جامعه دانشگاهی وظایف دوگانه ای را در دانشگاه (برای مثال آموزش و پرورش) در کنار ملزومات خدمات اجرا نمایند. نیازهای کاربری به پشتیبانی محیط موجود کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ و همچنین کاربردهای وب ۰/۲ به همه سطوح محوطه دانشگاهی نفوذ می کند.
جدول ۳. کاربر ۰/۲ در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲
|
دانشجویان |
اعضای هیئت علمی |
|
انطباق سریع با ابزارهای وب ۰/۲ |
گسترده زیاد در انطباق با ابزارهای وب ۰/۲ |
|
مشارکت فعال در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ |
تدریس و پژوهش با کاربردهای وب ۰/۲ |
|
توسعه کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ به دیگر ابعاد زندگی دانشگاهی |
سومین مؤلفه در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲، اطلاعات ۰/۲ است که هنگام مقایسه با اطلاعات ۰/۱ ویژگی های متفاوتی را نشان می دهد. اولین مورد روشی است که اطلاعات ارائه می شوند. دومین ویژگی این است که سازماندهی و فراهم آوری اطلاعات مسئولیت های منحصر کتابخانه ها در گذشته بودند در حالی که وظیفه مشابه می تواند به وسیله کتابداران و کاربران به طور مشارکتی در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ از طریق ابزارهای وب ۰/۲ مثل تگ گذاری و وبلاگ نویسی انجام شوند. سومین ویژگی این است که مسیر جریان اطلاعات که در اطلاعات ۰/۱ به صورت یک سویه سنتی بود به شیوه N در اطلاعات ۰/۲ تغییر شکل یافت، همان طور که ارتباط بین کتابداران و کاربران در همه شیوه های ممکن شکل گرفتند. آنها ممکن است به عنوان شرکت کنندگان فعال اطلاعات با استفاده از ابزارهای وب ۰/۲ مناسب عمل کنند. همچنین، اطلاعات در انواع گوناگون می توانند در دفعات بیشتری در کتابخانه های دانشگاهی ۰/۲ نسبت به گذشته به خاطر وجود کاربردهای وب ۰/۲ از قبیل RSS در دسترس باشند.
جدول ۴. از اطلاعات ۰/۱ به اطلاعات ۰/۲
|
اطلاعات ۰/۱ |
اطلاعات ۰/۲ |
|
خطی |
غیر خطی |
|
سازماندهی شده و فراهم شده توسط کتابداران |
سازماندهی شده و مشارکت شده توسط کتابداران و کاربران |
|
روند یک سویه اطلاعات : از کتابداران به کاربران |
روند N شکل اطلاعات بین کتابداران و کاربران |
|
تأخیر زمانی زیاد |
تأخیر زمانی ناچیز |
شکل ۶ یک مدل ادراکی از کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ که شکل ۴، شکل ۵ و جدول ۴-۲ که ما قبلاٌ ارائه کرده بودیم را ترسیم می نماید را در یک فضای سه بعدی مجسم می سازد.
این مدل ادراکی کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ که در شکل ۶ شرح داده شد، تمایل به کسب مقدمات و تشکیلات اساسی دارد هنگامی که ابزارهای وب ۰/۲ به کتابخانه های دانشگاهی شناسانده می شوند. اگر چه این مدل به صورت سه بعدی مجسم می شود، رابطه واقعی در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲، فضایی که ما به طور فیزیکی از آن استفاده می کنیم را فراتر می برد. از سوی دیگر، مدل کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ که ما پیشنهاد کردیم فقط یک گام آغازین به سمت تلاش های ما به کشف کاربردها و مفاهیم است در هنگامی که وب ۰/۲ و کتابخانه با هم در می آمیزند.
نتیجه گیری
کتابخانه های دانشگاهی در ایالت نیویورک شروع به استفاده از جنبش وب ۰/۲ کرده اند اگر چه کمتر از نیمی از آنها با ابزارهای وب ۰/۲ انطباق یافته اند. این کتابخانه ها به طور مشارکتی پیغام فوری، بلاگ ها، RSS، تگ گذاری، ویکی ها، شبکه های اجتماعی و پادکست ها را با مقیاس های متفاوت به منظور تقویت و بهبود عملیات ها و خدمات کتابخانه هایشان اجرا کرده اند. در بین هفت ابزار وب ۰/۲ منطبق شده توسط کتابخانه های دانشگاهی در نمونه ما، پیغام فوری بیش از سایر ابزارها و پس از آن بلاگ ها و RSS استفاده دارند.
خدمات عمومی در کتابخانه ها (از قبیل خدمات مرجع) آماده بکارگیری ابزارهای وب ۰/۲ (برای مثال پیغام فوری، بلاگ ها و RSS) هستند که در آن “کاربر” کلید اصلی در این حوزه است. در مقایسه، خدمات فنی کتابخانه دانشگاهی (از قبیل فهرست نویسی) هنوز در کشف ارزش ابزارهای وب ۰/۲ مثل تگ گذاری ها هستند. به علاوه، بر اساس نتایج بررسی ما، در کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ کتابداران دانشگاهی فعال تر از کاربرانشان به نظر می آیند. بعضی از ابزارهای وب ۰/۲ مشخص (برای مثال بلاگ ها) در کتابخانه هایی که ما بررسی کردیم، منحصراٌ توسط کتابداران استفاده می شوند. به هر حال، کشف علل ممکن پشت این پدیده، فراتر از دامنه این مطالعه است.
با تلاش هایی از سوی هم کتابداران و هم کاربران و همچنین پیشرفت های تکنولوژی های وب ۰/۲، کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ پدیدار شد. هر چه کتابخانه های دانشگاهی بیشتری کاربردهای وب ۰/۲ را اجرا نمایند، مدل ادراکی کتابخانه دانشگاهی ۰/۲ که ما پیشنهاد کردیم مسلماٌ باید اصلاح و گسترش یابد. اگرچه بتوان آینده کتابخانه های دانشگاهی را به خاطر گسترش سریع تکنولوژی های وب ۰/۲ کاملاٌ پیش بینی کرد، ما معتقدیم کتابخانه های دانشگاهی با به کار بردن ابزارهای وب ۰/۲ در عملیات ها و خدماتشان که مشارکت کاربر را می طلبد، می توانند به کاربرانشان خدمات رسانی نمایند.
**********************************
اطلاعات کتابشناختی مقاله:
The Academic Library Meets Web 2.0: Applications and Implications
Volume 35, Issue 4, July 2009, Pages 324–۳۳۱
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0099133309000676
