شاید در آینده با نسلی مواجه شویم که ازمطالعه گریزان است
مقدمه:
ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های سنگین را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد آن ها باشد. کودکان خردسال به متن هایی آهنگین و کوتاه مانند لالایی ها و ترانه – متل ها و ترانه‌های آهنگین واکنش بیش تری نشان می‌دهند. هرچه گروه سنی مخاطبان بالاتر برود، آن ها کم کم می‌توانند داستان هایی را با واژگان بیش تر پذیرا باشند.(ویکی پدیا ، ۲۰۱۰)
در این مجال ، گفتگویی کوتاه با دکتر سعید غفاری ، عضو هیات علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی همدان و یکی از فعالان این عرصه در خصوص ادبیات کودکان انجام داده ایم.
۱) لطفا درباره تاریخچه ، جایگاه و ضرروت و ارتباط ادبیات کودک و نوجوان در رشته کتابداری توضیح بفرمائید؟
دررابطه با تاریخچه جایگاه و ضرروت باید گفت کتابدارن برای اینکه بتوانند در تمامی کتابخانه ها عمومی ، آموزشگاهی ، وحتی دانشگاهی و تخصصی موفق عمل کنند ابتدا باید از کودکی کودکان را علاقه مند به مطالعه کنند و اگر کودکان از کودکی به مطالعه علاقه مند شوند کتابخانه دانشگاهی و تخصصی هم در آینده مراجعه کننده و افرادی را دارد که با عادت به مطالعه وارد آنجا خواهند شد.و یک کتابدار باید با اهمیت و نقش مطالعه انواع مواد خواندنی کودک ادبیات شفاهی ، انواع نمایش های کودکان و حتی خصوصیات سنی کودک آشنا باشد تا بتواند این درس به درستی تدریس کند. کتابداران باید اهمیت این درس را بدرستی بدانند چراکه اگر کودکان مطالعه نکنند کتابخانه ها در آینده مراجعه کننده واقعی نخواهند داشت و نقش آنها هم به درستی در جامعه شناخته نخواهد شد.
۲) وضعیت کنونی درس ادبیات کودکان را در دورس رشته کتابداری و اطلاع رسانی چگونه ارزیابی می کنید؟
ادبیان کودکان در رشته کتابداری امروز به عنوان یک درس اجباری و تخصصی در ۲ واحد نظری تدریس می شود. ولی از آنجا که امروزه کتابداری با گرایش اطلاع رسانی در دانشگاه بسیار مورد توجه قرار گرفته درس ادبیات کودکان به حاشیه و کمتر مورد توجه قرار گرفته است .
۳) یک مدرس ادبیات کودکان از چه توانایی هایی باید برخوردار بوده و با چه حوزه هایی آشنایی داشته باشد؟
یک مدرس ادبیات کودکان باید به این درس عشق بورزد و عاشق ادبیات کودکان باشد چرا که خواندن شعر کودک و قصه و کارکردن با کودکان و آماده کردن آنها که چگونخ با کودکان برخورد کنند باید با این حس قدمی را درکودکان بوجود آورد . من در سالا ۱۳۶۹ وقتی در سرکلاس ادبیات کودکان استاد خانم مجیب می رفتم ایشان با عشق تدریس می کردند و این درس یکی از درس هایی بود که ماهم با عشق و علاقه لحظه شماری میکردیم تا کلاس شروع شود و استاد داستانهای زیبا و شعرهای زیبا برای کودکان را برای ما مطرح کنند. و همین حس باعث شد که من هم علاقه مند به ادبیات کودکان شوم.
4) آیا حس نمی کنید با توجه به ظهور فن آوری هایی نوین مثل وب ۲ ، تکنولوژی اطلاعات و اینجور مباحث ، دانشجو وشاید اساتید رغبت زیادی به کارکردن در این حوزه نشان نمی دهند. بطوریکه پایان نامه ها ، مقالات و کتابهای کمتری در این حوزه به نسبت سایر حوزه های تخصصی کتابداری منتشر میشود؟ و چگونه میتوان این معضل را برطرف ساخت ؟
همانطور که در مطلب قبل گفتم گفتم در دورس ارشد و حتی کارشناسی غالب دورس به سمت فن آوری اطلاعات رفتند و به همین دلیل مدرسان هم علاقه به این سمت را نشان داد. و کمتر امروزه حتی استادان دانشجویان را تشویق به مطالعه به بحثهای دیگر از جمله فناوری می کند. و برای برطرف کردن این معضل اگر درس ادبیات کودکان در ارشد تدریس ، البته به درستی تدریس شود چون بسیاری از دروس مانند مواد و خدمات برای بزرگسالان هم امروزه دیگر برای دانشجویان لذت چندانی ندارد و کمتر دانشجویی به سمت این موضوع می رود.
۵) نظرتان راجع به تاسیس رشته کتابداری و اطلاع رسانی در مقطع کارشناسی ارشد با گرایش ادبیات کودکان چیست ؟ و دراین راستا از کمک چه رشته ها و چه افرادی میتوان بهره جست ؟
در مقطع کارشناسی ارشد ما کتابداری با گرایش کتابخانه های عمومی را داریم که در آنجا بیشتر توجه به مباحث عامه جامعه و همچنین درس ادبیات کودکان است ولی امروزه به دلیل عدم استقبال دانشجویان و حتی اهمیت ندادن خود گروههای تخصصی کتابداری به این گرایش ها این گرایش ها به دست فراموشی سپرده شد.
۶) چرا علی رغم تمامی تلاشهایی که صورت گرفته است ، مطالعه آن جوری که باید و شاید در کودک و نوجوان نهادینه نمیشود و بعدها این مطالعه گریزی ممکن است چه عواقب سوئی در پی داشته باشد؟
باید عادت به مطالعه را از کودکی در کودکان ایجاد نمود که متاسفانه به دلیل ضعف سیستم آموزشی و تک درسی بودن کلاسها مطالعات جنبی درکشور صورت نمی گیرد و کتابخانه های مدارس هم متاسفانه در این زمینه به خوبی عمل نمی کنند و همین باعث میشود ما در آینده با نسلی مواجه شویم که در جامعه از مطالعه گریزان است.
۷) کتابداران در کجاها و با چه شیوه هایی می توانند کمی به پروسه نهادینه شدن مطالعه در کودکان کمک کنند؟
کتابداران با تخصصی که دراین زمینه از جمله نیازسنجی و تشویق کودکان و همچنین فعالیتهای جنبی در کتابخانه ها می توانند آنها را در عادت به مطالعه تشویق کنند از جمله من در سال گذشته کتابخانه ای راه اندازی نموده ام با عنوان جوان ، اوقات فراغت ، مسائل تربیتی که تمام فعالیتهای ما تهیه انواع کتاب ، پازل ، انواع بازیهای فکری در کتابخانه برای کودکان تهیه تا کودکان در محیط کتابخانه شاداب تر را احساس کنند و حتی به شیوه های مختلف و انواع مسابقه ، و فعالیتهای جنبی ، سخنرانی و غیره کودکان به کتابخانه …
۸) متولی رسمی علاقه مند ساختن کودکان به مطالعه ، ساخت کتابخانه های عمومی مخصوص کودکان و طرح و برنامه ریزی در این خصوص را کدامیک از نهادهای رسمی و آموزشی کشور میدانید؟ وزارت آموزش و پرورش؟ نهاد کتابخانه های عمومی کشور؟ کانون فرهنگی کودکان و نوجوانان ؟ کتابخانه ملی ؟ لطفا کمی در این خصوصو صحبت فرمائید؟
برای عادت به مطالعه اولین متولی رسمی خانواده است. و پس مراکز آموزش مدرسه ، کتابخانه های عمومی ، کانون پرورش فکری مراکز هستند که عادت به مطالعه روش موثری دارند.
۹) چه موضوعاتی را برای پژوهش در حوزه ی ادبیات کودک و نوجوان به دانشجویان وو علاقه مندان این حوزه پیشنهاد می کنید؟
مضوعاتی چون شیوه عادت مطالعه کودکان در مدارس ، تاثیر کتابخانه کلاسی در مطالعه عوامل موثر در مطالعه ، بررسی در دورس ارائه شده در مراکز رسمی ، نقش مطالعات غیر درسی در عادت به مطالعه ، نقش کتابخانه ها و تائید آن در مطالعه …
و حرف ناگفته ای اگر هست ؟
به امید اینکه جامعه ما به سمتی رود که سرانه مطالعه آنها رو به افزایش باشد چون جامعه باسواد امروز، جامعه دارای اطلاعات و جامعه است که تولید اطلاعات می کند این تولید اطلاعات نمی تواند بدون مطالعه باشد . و متاسفانه آنقدر در کتابخانه ها به تکنولوژی توجه شده به استفاده کننده آن کمتر توجه شده است.
